Żółtaczka to objaw, który może sugerować wiele chorób – od błahych po niebezpieczne dla zdrowia i życia m.in. zapalenie wątroby, kamicę bądź nowotwory trzustki i dróg żółciowych. Sama w sobie jest groźna tylko dla noworodków, dlatego właściwa diagnoza jest koniecznością, aby wdrożyć skuteczną terapię.
Za żółtaczkę odpowiada zwiększony poziom bilirubiny, który sam w sobie nie jest groźny. Jeśli jednak występują objawy towarzyszące, może to wskazywać na toczący się w organizmie niebezpieczny stan chorobowy. Aby poznać przyczynę, należy udać się do specjalisty, który postawi właściwą diagnozę i dostosuje leczenie.
Żółtaczka – objawy, rodzaje
Żółtaczka jest objawem wielu chorób. Zwiększenie stężenia bilirubiny (barwnik żółciowy) w surowicy krwi powoduje zażółcenie skóry i białek ocznych, zmianę koloru stolca i moczu, świąd skóry, bóle kolkowe i w okolicach wątroby. Żółtaczka u noworodków może wywoływać płacz, drgawki i letarg. Dodatkowo żółtaczka wątrobowa, objawiająca się wirusowym zapalenie wątroby, charakteryzuje się objawami towarzyszącymi, zależnymi od typu schorzenia i przyczyny powstania, takimi jak biegunka, nudności i wymioty, bóle brzucha, bóle mięśni, zaburzenia czucia i osłabienie.
Istnieje wiele rodzajów żółtaczki. Do podstawowych zalicza się:
- żółtaczkę hemolityczną (inaczej przedwątrobową) – powstaje w wyniku nadmiernego rozkładu krwi (hemolizy). Podwyższa to poziom bilirubiny do momentu, w którym wątroba nie jest w stanie jej wychwycić i metabolizować. Ten typ żółtaczki najczęściej dotyka noworodki (żółtaczka fizjologiczna) i osoby z zespołem Criglera-Najjara,
- żółtaczkę miąższową (inaczej wątrobową) – powstaje w wyniku zaburzeń funkcjonowania komórek wątroby. Ten typ żółtaczki najczęściej występuje podczas toksycznego uszkodzenia wątroby, marskości wątroby, wirusowego zapalenia wątroby (typu A, B i C), a także w zaburzeniach układu krwionośnego wywołanych niedotlenieniem wątroby, stanach zapalnych oraz nowotworach,
- żółtaczkę mechaniczną – powstaje w wyniku zaburzeń związanych z wyprowadzeniem żółci do przewodu pokarmowego. Ten typ żółtaczki pojawia się u osób, które mogą mieć kamicę, nowotwory dróg żółciowych i trzustki oraz zapalenie dróg żółciowych i wątroby.
Szczepienia na żołtaczkę
Szczepionkę na żółtaczkę warto rozważyć w związku z wirusowym zapaleniem wątroby (WZW). Jest to poważna choroba, a do zakażenia może dojść w wielu sytuacjach. Lekarze zalecają szczepienia przeciwko WZW typu A i B.
- Wirusowym zapaleniem wątroby typu A (tzw. żółtaczka pokarmowa) można się zarazić drogą pokarmową, poprzez kontakt seksualny i krew.
- Zakażenie typem B (tzw. żółtaczka wszczepienna bądź żółtaczka zakaźna typu B) może nastąpić podczas zabiegów kosmetycznych, stomatologicznych, porodu (głównie cesarskie cięcie) i operacji.
- Nie istnieje szczepionka na żółtaczkę typu C.
Szczepionka na żółtaczkę może być przyjmowana pojedynczo bądź jako szczepionki skojarzone (1 szczepionka uodparnia na wirus A i B).
Żółtaczka fizjologiczna u noworodków
Według badań żółtaczkę stwierdza się u ok. 60% zdrowych, donoszonych noworodków i ok. 80% wcześniaków. Fizjologiczna żółtaczka u noworodków pojawia się po 24. godzinie życia, jednak najczęściej dochodzi do niej w 3.–5. dobie życia dziecka. Z reguły trwa 7 dni (u wcześniaków – maks. 14 dni). Stężenie bilirubiny u donoszonych noworodków wynosi ok. 13–15 mg/dl (222,3–256,5 µm/l), a u wcześniaków – maks. 15 mg/dl (256,5 µm/l). Z upływem godzin poziom bilirubiny powinien spadać od 5 mg/dl/dobę (85,5 µm/l/dobę), natomiast stężenie bilirubiny bezpośredniej nie powinno przekraczać 20% bilirubiny całkowitej. W leczeniu żółtaczki u noworodków stosuje się najczęściej fototerapię. Dzięki takiej metodzie bilirubina pośrednia ulega przekształceniu w substancje usuwane z organizmu wraz z żółcią. Fototerapia dostosowana jest do poziomu bilirubiny, wieku i masy ciała. Po spadku stężenia bilirubiny następuje zakończenie terapii. Czasami, gdy stan nie poprawia się, niezbędna jest transfuzja krwi. Leczenia nie wymaga natomiast żółtaczka o niewielkim nasileniu – poziom bilirubiny nie powinien przekraczać 15 mg/dl (256,5 µm/l).
Czy żółtaczka jest zaraźliwa?
Żółtaczka jako objaw nie jest zaraźliwa. Zaraźliwe mogą być czynniki ją wywołujące – do zakażenia różnymi drogami może dojść w przypadku 3 typów WZW: A, B i C.
- Wirusowe zapalenie wątroby typu A to tzw. żółtaczka pokarmowa, określana również jako choroba brudnych rąk. Ten typ żółtaczki wykazuje wysoki stopień zakaźności.
- Natomiast wirusowe zapalenie wątroby typu C i B przenoszone są wraz z krwią. Do zakażeń dochodzi m.in. podczas zabiegów chirurgicznych i stomatologicznych, porodów (żółtaczka poporodowa) oraz operacji. Czasami dochodzi także do zainfekowania drogą płciową. Jeśli żółtaczka została wywołana innymi chorobami, nie ma zagrożenia dla osób kontaktujących się z chorym.
Żółtaczka u dzieci i dorosłych – leczenie
Aby leczyć żółtaczkę, należy poznać jej przyczynę. Żółtaczka może być objawem wielu chorób, dlatego podstawą jest jej właściwe rozpoznanie, a później wdrożenie odpowiedniej terapii.
