Żółtaczką nazywa się zabarwienie skóry i błon śluzowych na żółty kolor spowodowane podwyższonym stężeniem bilirubiny. Noworodki mają najczęściej fizjologiczny rodzaj choroby. Jest to stan przejściowy spowodowany niedojrzałością enzymów wątrobowych. Pojawia się przeważnie w 2-3 dobie życia. Istotne jest, aby w przebiegu żółtaczki dziecko przyjmowało dużą ilość płynów i wypróżniało się 2-3 razy na dobę.
Dzieci, które urodziły się przed czasem, zwykle przechodzą bardziej nasiloną żółtaczkę.Żółtaczka fizjologiczna u noworodka
Mianem żółtaczki fizjologicznej określa się taką, która:
- pojawiła się u noworodków donoszonych najwcześniej w 2 dobie po urodzeniu - ustępuje całkowicie do 10 dnia życia, największe nasilenie objawów występuje w 4-5 dobie, maksymalny poziom bilirubiny nie przekracza 205 µmol/l, czyli 12 mg/dl;
- pojawiła się u przedwcześnie urodzonych dzieci w 3 dobie po urodzeniu - objawy utrzymywać się mogą do 14 dni, największe nasilenie objawów występuje w 6-7 dobie, maksymalny poziom bilirubiny nie przekracza 257 µmol/l, czyli 15 mg/dl.
Zobacz też: Temperatura wody do kąpieli noworodka. Czego używać do pielęgnacji niemowlaka?
Żółtaczka u noworodków - czynniki ryzyka
Czynniki zwiększające ryzyko pojawienia się żółtaczki u noworodka to:
- niedotlenienie podczas porodu,
- konflikt serologiczny - dziecko ma inny czynnik Rh niż mama, co prowadzi do nieprawidłowego rozpadu krwinek czerwonych,
- nieprawidłowości układu trawiennego - zbyt późne lub niepełne wydalenie smółki, która zalegając, powoduje zwrotne wchłanianie bilirubiny,
- ogólny zły stan,
- poważne zakażenie, jak posocznica, zapalenie płuc,
- wrodzona wada krwinek czerwonych.
Rozwój żółtaczki fizjologicznej determinowany jest już w okresie płodowym. Wynika ze specyficznej budowy erytrocytów płodowych - krwinek czerwonych. Po narodzeniu dziecko oddycha samodzielnie przez płuca, co powoduje szybki rozpad erytrocytów. W konsekwencji z krwinek uwalnia się hemoglobina, która przetwarzana jest w bilirubinę (barwnik żółciowy) niezwiązaną, czyli nierozpuszczalną w wodzie. Po przetransportowaniu do wątroby uzyskuje nową, rozpuszczalną w wodzie postać tzw. bilirubinę związaną. Następnie jest wydalana wraz z odchodami. Niedojrzałość enzymów wątrobowych powoduje odkładanie się nadmiaru bilirubiny w ciele dziecka.
Żółtaczka patologiczna u noworodka
Żółtaczką patologiczną są stany niespełniające podanych wyżej kryteriów żółtaczki fizjologicznej. Wyróżnia się:
- żółtaczkę przedwczesną - rozwija się zbyt wcześnie, bo już podczas pierwszego dnia życia,
- żółtaczkę przedłużoną - objawy utrzymują zbyt długo,
- żółtaczkę nadmierną - poziom bilirubiny przekracza 17 mg/dl, tzw. hiperbilirubinemia.
W celu rozpoznania żółtaczki patologicznej wielokrotnie przeprowadza się pomiar stężenia bilirubiny. Dokonuje się tego poprzez oznaczenie stężenia we krwi lub przezskórnie z użyciem bilirubinometru. Gdy poziom przekracza normę 15 mg/dl, konieczny jest dłuższy pobyt w szpitalu. Wykonuje się też badania pomocnicze: oznaczenie grupy krwi dziecka i matki, morfologia krwi, badanie USG jamy brzusznej.
Niepokojące objawy żółtaczki u noworodków
Do niepokojących objawów pojawiających się w przebiegu żółtaczki noworodkowej należą:
gorączka (powyżej 38°C) lub oziębienie ciała (poniżej 36°C),- wybroczyny i krwawienia,
- białe, gliniaste stolce,
- objawy odwodnienia (suche wargi i język, zapadnięte ciemię, brak moczu przez 8 godzin),
- wzdęty i twardy brzuch,
- skóra przybierze zielonkawy, szary lub intensywnie pomarańczowy odcień.
Leczenie żółtaczki u noworodka
Podczas pobytu w szpitalu poziom bilirubiny u noworodka sprawdzany jest 2 razy dziennie. Do leczenia żółtaczki najczęściej wykorzystuje się fototerapię, która polega na naświetlaniu promieniami ultrafioletowymi ze specjalnych świetlówek emitujących niebieskie, białe lub zielone światło. Fototerapię przeprowadza się po rozebraniu dziecka i umieszczeniu go w inkubatorze. Ważne jest, aby podczas zabiegu dokładnie zasłonić dziecku oczy. Wykorzystuje się do tego specjalną opaskę lub mini gogle. Średnio co 4 godziny trzeba mu przemywać oczy roztworem chlorku sodu. Ponadto chłopcom zakrywa się jądra. Fototerapia trwa półtorej doby, czasem wydłuża się ją do 3 dni.
Dziecko należy nawadniać. Niekiedy lekarze zalecają podawanie płynów dożylnie. Zdarza się, że konieczne jest czasowe odstawienie niemowlaka od piersi (zazwyczaj na 2 doby). Jest jednak rzadkością, żeby mleko matki posiadało substancje utrudniające rozkład bilirubiny w wątrobie dziecka. Jeśli noworodek czuje się dobrze po spożyciu pokarmu matki, nie wolno go odstawiać od piersi. Zaleca się by karmić dziecko średnio co 3 godziny, czyli do 8 razy na dobę. Pobudzi to pracę jelit, co zapobiega zwrotnemu wchłanianiu bilirubiny. Ponadto powinno się kontrolować ciepłotę ciała i zapewnić odpowiednią temperaturę w pomieszczeniu, w którym odbywa się kuracja.
Lekarze niekiedy podają dziecku Luminal w niewielkich dawkach. Środek aktywuje enzymy wątrobowe i przyspiesza metabolizm bilirubiny. W sporadycznych przypadkach, gdy powyższe metody nie przyniosą zamierzonego skutku, przeprowadza się transfuzję krwi. Prawidłowo leczona żółtaczka nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia noworodka.
