astma

Astma oskrzelowa to choroba dróg oddechowych, ale może negatywnie oddziaływać na cały organizm. Typowe objawy astmy to świszczący oddech i nawracający kaszel. W ciężkich przebiegach choroby, może ona całkowicie uniemożliwić normalne funkcjonowanie w codziennym życiu.

Astma oskrzelowa nazywana jest inaczej dychawicą oskrzelową. Objawy astmy mogą pojawiać się i zanikać, jednak stan zapalny dróg oddechowych trwa stale.

Co to jest astma?

Astma to przewlekła zapalna choroba dróg oddechowych. Trwa przez całe życie, choć może przebiegać z okresami kilkuletnich remisji, w szczególności astma u dzieci. Choroba nie jest jednorodna i u każdego człowieka może mieć inne nasilenie, czas wystąpienia, czynniki wywołujące objawy czy intensywność tych symptomów.

Astmę oskrzelową klasyfikuje się, ze względu na jej etiologię. Rozróżnia się chorobę o podłożu:

• atopowym – związaną z nadmiarem produkcji immunoglobuliny E (astma alergiczna),
• nieatopowym – o prawidłowym poziomie immunoglobuliny E (IgE).

Astma nieatopowa częściej ujawnia się w dorosłym wieku i cechuje się zwykle cięższym przebiegiem. W mechanizmie powstawania choroby biorą udział komórki zapalne, np.: neutrofile, limfocyty T, eozynofile. Przyczyniają się one do uwolnienia mediatorów reakcji zapalnej (powodującej objawy astmy), czyli np.: histaminy, chemokiny, cytokiny, prostaglandyny, tlenku azotu.

Ze względu na ciężkość przebiegu choroby, astmę dzieli się na:

• sporadyczną,
• przewlekłą lekką,
• przewlekłą umiarkowaną
• przewlekłą ciężką.

Inny podział dotyczy stopnia jej kontroli. Astma kontrolowana dotyczy osób, u których objawy nie wpływają na codzienne życie, nie ma konieczności przyjmowania leków, a praca płuc jest prawidłowa. Napady astmy częściowo kontrolowanej występują średnio 2 razy w tygodniu. Symptomy choroby mogą przeszkadzać w funkcjonowaniu na co dzień, bo np. chory musi wstać w nocy po lek ratunkowy. Najgroźniejszą postacią astmy niekontrolowanej jest astma trudna. Jej objawy występują nawet kilka razy dziennie. Przez zapotrzebowanie na przyjmowanie dużych dawek leków ratunkowych, choroba może prowadzić do niepełnosprawności płuc. Jest szczególnie groźna u dzieci i w niektórych przypadkach uniemożliwia podjęcie nauki w szkole. Astma wczesnodziecięca często mylona jest z obstrukcyjnym zapaleniem oskrzeli. Są to różne choroby, chociaż ich objawy są bardzo podobne.

Astma oskrzelowa – przyczyny

Na kontrolę czy rozwój astmy mają wpływ czynniki genetyczne, a także środowiskowe. Osoby bardziej narażone na chorobę to te, które mają wrodzone predyspozycje do alergii lub nadreaktywności oskrzeli – czyli skłonności do skurczów oskrzeli powodujących zmniejszenie się w nich przepływu powietrza. Do czynników środowiskowych, które mogą wywoływać alergie bądź podrażnienie płuc, zalicza się:

• dym papierosowy (szkodliwe jest zarówno palenie czynne, jak i bierne),
• zanieczyszczenie powietrza, np. spalinami,
• alergeny, np.: pyłki roślin, grzyby pleśniowe, roztocza, sierść zwierząt,
• drażniące czynniki w miejscu pracy (w szczególności w takich zawodach, jak: rolnik, sprzątacz, malarz czy pracownik produkcji tworzyw sztucznych),

Zaostrzenie choroby mogą także powodować niesterydowe leki przeciwzapalne (astma aspirynowa) czy ćwiczenia fizyczne (astma wysiłkowa). Silne emocje, jak przeszywający strach czy napad śmiechu również bywają czynnikami zapalnymi, które nasilają symptomy choroby.

Astma oskrzelowa – objawy

Objawy astmy oskrzelowej mają charakter napadowy. Pojawiają się z różną częstotliwością i nasileniem, najczęściej nad ranem lub nocą i ustępują, np. pod wpływem leku. Typowe objawy astmy to:

• świszczący oddech,
• nawracający kaszel (głównie w nocy i nad ranem),
• duszność (najczęściej utrudniona zostaje faza wydechu),
• uczucie uciskania lub ściskania w klatce piersiowej,
• nawracające przeziębienia, które najczęściej doprowadzają do zapalenia oskrzeli.

Astma oskrzelowa – leczenie

Leczenie astmy oskrzelowej polega na dążeniu do utrzymania pełnej kontroli nad chorobą i zapobieganiu jej objawom. Atak astmy łagodzi podane doraźnych leków ratunkowych, ale w leczeniu istotną rolę dogrywa także regularne przyjmowanie medykamentów o działaniu przeciwzapalnym. Ratunkowe leki na astmę to np.: wziewne beta2-mimetyki i leki cholinolityczne, doustne glikokortykosteoridy oraz doustne teofiliny. Do medykamentów, które stosuje się w celu kontroli chrobry, zalicza się: 

• doustne i wziewne glikokortykosteoridy – łagodzą objawy astmy, poprawiają pracę płuc oraz zmniejszają ryzyko zaostrzenia się choroby,
• leki antyleukotrienowe – działają korzystnie na obturację oskrzeli, przyczyniając się do ich rozkurczenia, mają właściwości przeciwzapalne, stosowane najczęściej w astmie aspirynowej,
• leki biologiczne (przeciwciała anty-IgE) – używane głównie do leczenia ciężkiej przewlekłej alergicznej astmy, zapobiegają objawom choroby i podawane są w postaci zastrzyków podskórnych,
• beta2-mimetyki – stosowane zazwyczaj razem z glikokortykosteroidami (ponieważ potęgują ich działanie, rozkurczają oskrzela oraz jako lek ratunkowy w przypadku wystąpienia ataku astmy (beta-mimetyki krótkodziałające, np. salbutamol)
• teofilina – ma właściwości przeciwzapalne i często stosowana u osób, które mają nocne napady astmy, może wywoływać działania niepożądane, jak: wymioty, nudności czy zaburzenia pracy serca.