Badaniem wykrywającym stan zapalny w organizmie jest też odczyn Biernackiego (OB). Prawidłowy wynik OB powinien się mieścić u kobiet do 50. roku życia w granicach od 6 do 11 milimetrów na godzinę, u mężczyzn poniżej 50. roku życia – od 3 do 8 mm/h. Jednocześnie podwyższone OB i CRP daje pewność co do tego, że w organizmie trwa poważny stan zapalny wywołany infekcją.
Co to jest CRP, po co i u kogo wykonuje się badanie CRP?
CRP to białko ostrej fazy. Jego poziom we krwi rośnie, gdy w organizmie rozwija się stan zapalny – jest to część odpowiedzi układu odpornościowego. Wytwarzaniem CRP zajmują się głównie wątroba i komórki tłuszczowe. Badanie CRP przeprowadza się u osób:
- z podejrzeniem ostrego stanu zapalnego,
- po przebytych zabiegach chirurgicznych – by sprawdzić stan chorego i ocenić gojenie,
- z poważnymi zakażeniami bakteryjnymi, grzybiczymi lub prątkami gruźlicy, rzadziej w przypadku zakażeń wirusowych,
- cierpiących na choroby autoimmunologiczne – w których organizm sam niszczy własne komórki, szczególnie u osób z chorobami reumatycznymi,
- z nowotworami krwi, np. białaczką.
Jeśli podejrzewa się choroby układu krążenia i uszkodzenia serca, należy przeprowadzić badanie hs-CRP. Ma ono większą czułość i może wykrywać miażdżycę i chorobę wieńcową.
Test CRP służy zarówno diagnostyce, jak i monitorowaniu przebiegu chorób wywołujących stany zapalne w organizmie. Nie jest badaniem charakterystycznym, wskazującym na konkretną przyczynę zapalenia, ale daje sygnał, że w organizmie zachodzą poważne negatywne zmiany.
Ostateczna ocena stężenia CRP zawsze należy do lekarza. Podwyższony CRP nie prowadzi do rozpoznania konkretnej choroby, lecz jest stosunkowo pomocnym badaniem diagnostycznym, ponieważ pozwala na wykrycie zaburzenia funkcji organizmu, zanim pojawią się pierwsze objawy odczuwalne przez daną osobę.
Przyczyny podwyższonego CRP – interpretacja wyników
Niewiele podwyższone CRP – poniżej 40 mg/l – może być skutkiem łagodnych stanów zapalnych lub zarażenia wirusem. Wysokie CRP świadczy o ostrym stanie zapalnym. Wynik CRP w zakresie od 40 do 200 mg/l jest wyraźnym sygnałem ostrego stanu zapalnego, często w wyniku infekcji bakteryjnej. Ilość CRP wynosząca około 100 mg/l oznacza często zakażenie bakteriami gramm-dodatnimi – paciorkowcami, gronkowcami, prątkami gruźlicy.
Badanie CRP stosuje się też do monitorowania stanu chorego w przebiegu leczenia chorób autoimmunologicznych takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy czy układowe zapalenie naczyń krwionośnych, białaczki czy zapalenia trzustki. Oprócz tego wykonuje się je u osób po przeszczepach tkanek i narządów, by stwierdzić, czy organizm nie odrzuca przeszczepu.
Przyczyny wysokiego CRP w granicach 500 mg/l to:
- ostre stany zapalne w wyniku infekcji bakteryjnych – CRP największe stężenie osiąga w przypadku zakażenia bakteriami gramm-ujemnymi takimi jaki Helicobacter pylori, Salmonella, Escherichia coli (bakterie atakujące układ pokarmowy),
- niedawno przebyte poważne zabiegi chirurgiczne,
- oparzenia ciała lub poważne urazy.
Występuje też zależność CRP a rak. Białko CRP u osób z nowotworami wytwarzane jest w bardzo dużych ilościach. Jego stężenie we krwi może znacznie przekroczyć 500 mg/l, a nawet dać wynik czterocyfrowy.
Badanie krwi CRP o wysokiej czułości (hs-CRP) wykonuje się też po to, żeby ocenić ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego. Test ten pozwala ocenić stężenie białka C reaktywnego na poziomie od 0,5 do 10 mg/l. Niskie ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia występuje u osób z wynikiem poniżej 1 mg/l, przeciętne ryzyko jest przy wyniku od 1 do 3 mg/l, a wysokie ryzyko chorób serca i naczyń zachodzi, gdy CRP przekracza 3 mg/l.
Wysokie CRP u dziecka również jest objawem stanu zapalnego. Normy dla stężenia białka C ostrej fazy dla dzieci są takie same jak dla dorosłych. Zdarza się, że u dziecka podwyższone CRP jest reakcją na niedawno przyjętą szczepionkę. Szczepionki pobudzają układ odpornościowy, mogą też powodować tymczasowy wzrost ilości białka ostrej fazy we krwi. Podwyższone CRP u noworodka świadczy o tym, że doszło do infekcji okołoporodowej.
Białko C reaktywne a ryzyko sercowo-naczyniowe
Białko CRP oznaczane może być nie tylko celem oceny stanu zapalnego, lecz także ryzyka choroby sercowo-naczyniowej. Jak wiadomo, obecność blaszek miażdżycowych w ścianach naczyń krwionośnych, stanowi istotny czynnik ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowych. Miażdżyca związana jest również ze stanem zapalnym niewielkiego stopnia, wobec czego przy postępującej miażdżycy również należy spodziewać się podwyższonego poziomu białka C reaktywnego. Należy mieć na uwadze również inne czynniki, które predysponują do wzrostu ryzyka sercowo-naczyniowego, a mianowicie palenie czy otyłość. Podwyższają one również poziom CRM. Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego względem poziomu białka C reaktywnego przedstawia się następująco:
- poziom CRP poniżej 1 mg/l świadczy o niewielkim ryzyku sercowo-naczyniowym;
- poziom CRP pomiędzy 1 a 3 mg/l świadczy o umiarkowanym ryzyku sercowo-naczyniowym;
- poziom CRP powyżej 3 mg/l świadczy o dużym ryzyku sercowo-naczyniowym.
W praktyce klinicznej jednak rzadko korzysta się z tego wskaźnika.
Co robić, gdy CRP jest podwyższone?
Zdaniem specjalistów, w sytuacji podwyższonego poziomu CRP należy wykonać dalsze badania, które pozwolą na dokładną diagnozę niepokojącego stanu. Wśród najczęstszych dodatkowych badań zaleca się wykonanie testu wysokoczułego (hs-CRP, z ang. high sensitivity CRP), które jest bardzo czułym oznaczeniem CRP, umożliwiającym wykrywanie zmiany stężenia tego białka w zakresach wynoszących nawet 0,5 mg/l. Badanie należy wykonać dwukrotnie, z około dwutygodniową przerwą. Ostatecznym wynikiem jest średnia obu badań. Kiedy CRP jest podwyższone, część lekarzy zaleca także wykonanie profilu lipidowego.
Białko C reaktywne niskie
Nie ma dolnej granicy normy, jeśli chodzi o białko C reaktywne. Nie oznacza to, że nie ma go zupełnie. Czasami jest na tyle niskie, iż laboratorium określi jego poziom np. jako <0,1. Bardzo niski poziom białka C reaktywnego świadczy więc o zdrowym organizmie. W przypadku infekcji wirusowych poziom CRP również może nie wzrosnąć gwałtownie. Częściej wysoki poziom obserwuje się w zakażeniach o etiologii bakteryjnej.
Przygotowanie do badania CRP, wpływ zażywanych leków na wyniki
Do badania CRP nie jest potrzebne żadne specjalne przygotowanie. Wykonuje się je na podstawie próbki krwi żylnej. Osoba badana nie musi być na czczo.
Na wynik badania CRP wpływa zażywanie leków zwalczających zbyt duży cholesterol. Leki te mogą zmniejszać poziom ciałka C reaktywnego nawet o jedną trzecią.
Koszt i dostępność badania CRP
Badanie CRP można wykonać w każdym laboratorium. Kosztuje od 6 do 20 złotych, jeśli wykonuje się je poza publicznym systemem zdrowia. Test można wykonać także bezpłatnie – na podstawie skierowania od lekarza, który zawarł kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia.
Domowe testy CRP
Są dostępne w aptekach stacjonarnych i internetowych, a ich koszt to ok. 40 zł. Domowy test CRP pozwala na samodzielne zbadanie poziomu białka C-reaktywnego w organizmie i sprawdzenie, jaka jest prawdopodobna przyczyna kaszlu, gorączki lub bólu gardła. W ten możemy dowiedzieć się czy przyczyna naszych dolegliwości jest infekcja wirusowa czy raczej bakteryjna. W tym drugim przypadku warto udać się na konsultację do lekarza rodzinnego, który może zadecydować o podaniu antybiotyku.
Wykonanie domowego testu CRP jest proste i bezbolesne. Domowy test CRP pozwala określić stężenie białka C-reaktywnego w trzech przedziałach.
- Pierwszy, czyli poniżej 10mg/l oznacza stężenie fizjologiczne tj. brak infekcji bakteryjnej.
- Przedział 10-30 mg/l wskazuje na możliwą infekcję wirusową, w tym przypadku zaleca się ponowne wykonanie badania za 2-3 dni, jeśli stan zdrowia nie ulega poprawie.
- Wynik powyżej 30 mg/l wskazuje z wysokim prawdopodobieństwem infekcję bakteryjną i jest wyraźnym sygnałem do pilnej konsultacji z lekarzem.
Kiedy warto sięgnąć po domowy test CRP?
Domowy test CRP warto wykonać, kiedy dopadnie nas infekcja o nieznanej przyczynie. Wykonanie testu może pomóc we wstępnym ustaleniu powodów złego samopoczucia, jest także cenną informacją dla lekarza.
Test warto więc zrobić, kiedy pojawiają się objawy choroby sugerujące infekcje bakteryjną:
- dreszcze,
- gorączka powyżej 38 st. C,
- mokry kaszel, ból gardła i uczucie drapania,
- nalot na migdałkach i ich spulchnienie,
- śluzowy katar,
- ból zatok
- uczucie osłabienia.
Przy pomocy testu można monitorować również skuteczność podjętego już leczenia.
Wynik wskazujący na infekcję bakteryjną powinien być pilnie skonsultowany z lekarzem. Warto też wiedzieć, że stężenie białka C-reaktywnego (C-reactive protein – CRP) jest zwiększone również u większości pacjentów zarażonych koronawirusem SARS-CoV-2.
