Białaczki to nowotwory, które wykrywa się przede wszystkim poprzez wykonanie morfologii i biopsji szpiku kostnego.
Białaczki (leukemia) to choroby nowotworowe polegające na nieprawidłowym rozroście komórek linii białokrwinkowej bądź limfocytów. W zależności od odsetka form niedojrzałych, przebiegu choroby, wyników badań, rozpoznaje się białaczki ostre bądź przewlekłe.
Białaczki limfatyczna i szpikowa to choroby nowotworowe. Nasilenie objawów, leczenie i rokowanie zależą od rodzaju nowotworu. Spośród ostrych białaczek szpikowa jest częstsza u dorosłych, stanowi nawet 80% wszystkich białaczek ostrych. Natomiast u dzieci częściej rozpoznawana jest ostra białaczka limfatyczna.
Przewlekła białaczka szpikowa
Przewlekła białaczka szpikowa jest nowotworem mieloproliferacyjnym, który polega na patologicznym rozroście nowotworowo zmienionej macierzystej komórki wielopotencjalnej szpiku kostnego. Główną przyczyną jej powstania jest ekspozycja na promieniowanie jonizujące. Objawy przewlekłej białaczki szpikowej związane są przede wszystkim z bardzo wysoką leukocytozą, czyli wysokim poziomem leukocytów (leukocyty określane są inaczej mianem białych krwinek). U chorych dochodzi do spadku masy ciała, zaburzeń przepływu krwi w małych naczyniach krwionośnych, a co za tym idzie – zaburzeń świadomości, bólu głowy i niedotlenienia. Może dojść również do powiększenia wątroby i śledziony. Rozpoznanie przewlekłej białaczki szpikowej opiera się na wykonaniu morfologii. Wynik badania wskazuje na leukocytozę, z tym że charakterystyczne jest pojawienie się znacznej ilości niedojrzałych form w krążeniu. Ostateczne rozpoznanie ustala się na podstawie biopsji cienkoigłowej lub trepanobiopsji szpiku kostnego, a także badań cytogenetycznych szpiku.
Kryteria rozpoznania przewlekłej białaczki szpikowej są następujące:
- leukocytoza,
- powiększenie śledziony nieodpowiadające na leczenie,
- nadpłytkowość lub małopłytkowość,
- zwiększony odsetek bazofilów,
- zwiększony odsetek blastów (czyli form niedojrzałych komórek układu białokrwinkowego) we krwi i w szpiku,
- zmiany cytogenetyczne w komórkach.
Przewlekła białaczka limfocytowa
Przewlekła białaczka limfocytowa jest chorobą nowotworową wywodzącą się z dojrzałych limfocytów B występujących we krwi, szpiku, tkance limfatycznej i innych tkankach. Przyczyna choroby jest nieznana. Najczęściej ten rodzaj białaczki atakuje ludzi starszych.
Na ogół w momencie rozpoznania choroba nie wysyła żadnych charakterystycznych symptomów. Nieprawidłowości laboratoryjne stwierdza się zazwyczaj przy standardowej kontroli morfologii krwi. Jeśli objawy w ogóle się pojawiają, należą do nich:
- utrata masy ciała,
- gorączka,
- wzrost potliwości (szczególnie w nocy),
- uporczywe, nawracające zakażenia,
- spadek odporności,
- osłabienie,
- powiększenie śledziony,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- nacieki białaczkowe w narządach pozalimfatycznych, jak np. zmiany skórne,
- małopłytkowość,
Choroba może mieć różny przebieg. Od łagodnego po ciężki, związany z powikłaniami i zgonem. Rozpoznanie opiera się na wykonaniu badań krwi, przede wszystkim morfologii. Przeważają w wyniku limfocyty, pojawiają się niedokrwistość i małopłytkowość. Badanie szpiku kostnego wykazuje zwiększony poziom limfocytów (powyżej 30%). Wybór leczenia zależy od wieku pacjenta i chorób towarzyszących, a także od stanu ogólnego chorego.
Ostra białaczka szpikowa
Ostra białaczka szpikowa jest nowotworem wywodzącym się z układu białokrwinkowego. Polega na nadmiernej proliferacji komórek we wczesnych stadiach rozwojowych. Zaczynają one dominować we krwi i szpiku kostnym, a także naciekają na narządy, co upośledza ich funkcje. Najważniejsza przyczyna to promieniowanie jonizujące. U dorosłych ostre białaczki szpikowe są częstsze niż limfatyczne.
Objawy ogólne nie są swoiste, należą do nich: ogólne osłabienie, gorączka, anemia, spadek odporności, a co za tym idzie – afty, opryszczka, ciężkie zakażenia. Ponadto dochodzą objawy skazy krwotocznej, czyli plamica, krwawienia z dziąseł czy z przewodu pokarmowego. Pojawiają się również objawy nadmiaru leukocytów, czyli tzw. leukostazy, polegające na zaburzeniach czynności ośrodkowego układu nerwowego, dusznościach czy zaburzeniach ukrwienia mięśnia sercowego i kończyn. Nacieki narządowe w ostrej białaczce szpikowej to np.: powiększenie węzłów chłonnych, przerost dziąseł, guzki w skórze, ból kości i stawów, niewydolność serca, objawy wywodzące się z układu oddechowego, jak np. duszność, kaszel.
Nieleczona ostra białaczka szpikowa bardzo źle rokuje ze względu na groźne powikłania infekcyjne i krwotoczne. W badaniach laboratoryjnych, głównie w morfologii, rozpoznaje się: wzrost poziomu leukocytów, mały odsetek neurocytów, niedokrwistość, niedobór płytek krwi. Również wykonuje się biopsję aspiracyjną lub trepanobiopsję dla potwierdzenia rozpoznania. Główne kryterium diagnostyczne to znaczny odsetek blastów (powyżej 20%) we krwi obwodowej i szpiku. Bardzo skuteczną metodą leczenia ostrej białaczki szpikowej jest przeszczep szpiku.
Ostra białaczka limfatyczna
Ostra białaczka limfatyczna to nowotwór wywodzący się z niedojrzałych limfocytów B lub T, znajdujących się w szpiku, krwi, węzłach chłonnych i tkance limfatycznej pozawęzłowej. Obraz i objawy ostrej białaczki limfatycznej przypominają ostrą białaczkę szpikową, choć zdecydowanie częściej dochodzi tu do powiększenia śledziony i węzłów chłonnych. Mniejsze jest natomiast nasilenie objawów dotyczących linii czerwonokrwinkowej i megakariocytarnej. Pojawiają się często bóle kostno-stawowe. Ostre białaczki limfatyczne dotyczą szczególnie dzieci. Leczenie opiera się na chemioterapii i przeszczepie szpiku kostnego.
