PCT, czyli płytkoktyt, to jeden z parametrów płytek krwi, trombocytów. Oznacza on stosunek objętości masy płytek krwi do całkowitej objętości krwi. Inne nazwy PCT to hematokryt płytkowy oraz trombokryt. PCT oznacza się podczas wykonywania morfologii krwi. Morfologię jako podstawowe badanie służące do oceny stanu zdrowia i stanowiące podstawę profilaktyki zdrowotnej oraz diagnostyki należy wykonywać raz do roku. Koszt morfologii prywatnie to od około 10 do 20 złotych.
Parametry trombocytów, ich normy i znaczenie – obniżone i niskie PCT
Płytki krwi, czyli trombocyty, mają bardzo duże znaczenie w procesie krzepnięcia krwi. Gdy jest ich zbyt wiele, krzepliwość krwi jest tak duża, że może powodować zakrzepy w naczyniach krwionośnych. Zbyt mała liczba płytek krwi, czyli małopłytkowość, sprzyja występowaniu krwotoków oraz powoduje gorsze gojenie uszkodzeń ciała. Spadek liczy trombocytów poniżej 10 tysięcy na mikrolitr krwi może skutkować licznymi krwotokami wewnętrznymi, a w konsekwencji śmiercią.
Płytki krwi żyją nie więcej niż 10 dni, dlatego zaburzenia procesu krwiotwórczego szybko odbijają się na ich liczbie. W morfologii określa się ilość i jakość płytek krwi. Analizie poddawane są następujące parametry:
- ilość płytek krwi w milimetrze sześciennym (mikrolitrze – µl) krwi – norma wynosi od 140 do 440 tysięcy trombocytów, oznacza się skrótowcem PLT,
- średnia objętość trombocytów – norma to od 7 do 10,4 femtolitrów, parametr oznacza się MPV,
- zróżnicowanie trombocytów w stosunku do objętości krwi, norma to od 6,1 do 11 femtolitrów i od 40 do 60 procent, a oznaczenie PDW,
- ilość dużych trombocytów w stosunku do objętości krwi – norma wynosi do 20 femtolitrów i od 0,2 do 5 procent, a oznaczenie to P-LCR,
- stosunek objętości masy płytkowej do objętości krwi – norma od 0,14 do 0,36 procent, oznaczenie – PCT.
O chorobie i konieczności leczenia świadczą obniżone (lub znacznie podwyższone) parametry płytek krwi. Zwykle w przypadku chorób powodujących spadek wartości prawidłowych poniżej normy inne parametry krwi także są niewłaściwe. Wskaźnikiem infekcji i stanu zapalnego w organizmie jest m.in. podwyższony poziom limfocytów, czyli krwinek białych.
Aby wyniki badań krwi były wiarygodne, morfologię należy wykonywać na czczo w godzinach porannych. Próbkę krwi pobiera się z żyły w dole łokciowym.
Małopłytkowość a obniżone i niskie PCT, PLT, MPV, PDW i P-LCR
PCT obniżone poniżej dolnej wartości prawidłowego zakresu powinno zaniepokoić, jeśli także pozostałe wyniki analizy trombocytów są złe. Wskazaniem do diagnostyki są częste krwawienia z nosa i dziąseł, bardzo obfite miesiączki, skłonność do tworzenia się siniaków, krew w moczu oraz kale. To niektóre symptomy małopłytkowości, czyli zjawiska zbyt małej ilości trombocytów we krwi.
Przyczyny małopłytkowości to m.in.:
- białaczka,
- szpiczak,
- chłoniak,
- zakażenie szpiku bakteriami lub wirusami upośledzającymi jego funkcje,
- samoistny zanik szpiku na skutek anemii aplastycznej lub jego włóknienie (mielofibroza – rzadki nowotwór),
- zażywanie leków hamujących procesy krwiotwórcze, np. niektórych leków na raka, zwłaszcza w przebiegu chemioterapii,
- powiększenie śledziony – w śledzionie gromadzi się część płytek krwi, więc im większa powierzchnia tego narządu, tym mniej trombocytów krążących w organizmie,
- małopłytkowość samoistna – choroba immunologiczna, w której organizm sam niszczy płytki krwi w nim krążące,
- zażywanie leków rozrzedzających krew,
- dieta uboga w kwas foliowy i witaminę B12 – to substancje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu krwiotwórczego.
PCT niskie może być również w ostatnich tygodniach ciąży oraz u osób po chemioterapii bądź radioterapii.
Zjawiskiem odwrotnym do małopłytkowości jest nadpłytkowość. Polega ono na zbyt dużej ilości trombocytów w organizmie i również wymaga leczenia.
Leczenie małopłytkowości objawowe i przyczynowe
Podstawą leczenia małopłytkowości jest rozpoznanie jej przyczyny. W miarę możliwości i pod czujnym okiem lekarza przyczyna powinna zostać wyeliminowania. Osoby stale zażywające leki rozrzedzające krew powinny regularnie raz w miesiącu wykonywać badania układu krzepnięcia, do którego zaliczają się m.in. wskaźnik INR, czas protrombinowy (PT), czas koalinowo-kefalinowy (APTT) i czas trombinowy (TT). Nieprawidłowe wyniki pozwalają skorygować dawkowanie zażywanych leków, by nie dopuścić do małopłytkowości.
Jeśli małopłytkowość i niskie PCT występują na skutek niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego, należy wzbogacić dietę o źródła tych substancji lub je suplementować.
W skrajnych przypadkach małopłytkowości, gdy ilość płytek krwi spada poniżej 10 tysięcy na mikrolitr, w leczeniu stosuje się koncentrat krwinek płytkowych. Dotyczy to przeważnie kobiet w ciąży i przypadków skazy krwotocznej.
