Podwyższone płytki krwi (PLT) nie muszą stanowić powodu do obaw. Wszystko zależy od tego, o ile została przekroczona norma. Niestety, znaczne przekroczenie normy płytek krwi może wskazywać na nadpłytkowość samoistną.
Podwyższone PLT u dziecka i u dorosłych
Wzrost poziomu PLT u dzieci i u dorosłych może mieć następujące przyczyny:
-
czerwienica prawdziwa,
-
nowotwory lite,
- niedokrwistość z niedoboru żelaza,
- choroby zapalne i infekcyjne,
- utrata krwi,
- usunięcie śledziony,
- alkoholizm,
- bycie stałym dawcą krwi,
- nadpłytkowość rodzinna.
Co to są płytki krwi?
Płytki krwi, inaczej trombocyty, powstają poprzez fragmentację cytoplazmy megakariocytów szpiku kostnego. Są to komórki nieposiadające jądra komórkowego, mające kształt płaskiego dysku. Mają objętość około 5–10 μm3 i średnicę 3–4 μm3. Liczba płytek u zdrowych osób powinna wynosić 150–440 tys./mm3, 1/3 płytek jest przechowywana w śledzionie. Średni czas przeżycia płytek wynosi 8–12 dni. Płytki krwi pełnią zasadniczą rolę w procesie hemostazy. Hemostaza zapewnia zatrzymanie krwawienia w miejscu uszkodzenia naczyń krwionośnych, gwarantuje szczelność łożyska naczyniowego i płynność krwi. Płytki krwi mają zdolność tworzenia tzw. czopu hemostatycznego (naturalnego plastra) w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego, a także uczestniczą w procesach krzepnięcia krwi.
Oznaczanie poziomu płytek krwi
Poziom płytek krwi oznacza się podczas rutynowego badania morfologicznego krwi. Badanie polega na pobraniu krwi z żyły łokciowej, a następnie za pomocą odpowiednich technik przeprowadzeniu pełnej analizy morfologicznej krwi, uwzględniającej poziom płytek krwi.
Nadpłytkowość samoistna
Wysoki poziom płytek krwi może być spowodowany występowaniem nowotworu mieloproliferacyjnego szpiku kostnego. Jego cechą charakterystyczną jest nadmierna produkcja płytek w szpiku kostnym i tym samym wzrost ich ilości na obwodzie. Choroba przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo, natomiast później mogą zacząć pojawiać się powikłania zakrzepowe. Przyczyny choroby nie są znane. Choroba rozwija się w wyniku nowotworowej mutacji komórki macierzystej w szpiku kostnym.
Objawy nadpłytkowości samoistnej uzależnione są od zaawansowania choroby i liczby płytek krwi. W przebiegu nadpłytkowości obserwuje się:
-
parestezje (mrowienia, drętwienia kończyn),
- zaburzenia widzenia (przemijające),
- napady padaczkowe,
- bóle i zawroty głowy,
- niedowłady połowiczne.
Podstawą rozpoznania jest oczywiście badanie krwi, określenie poziomu płytek krwi. Kolejnymi badaniami koniecznymi do rozpoznania są biopsja szpiku kostnego i badania molekularne.
Nadpłytkowość samoistna może być jedną z przyczyn poronień samoistnych i opóźnionego wzrostu płodu. W ciąży konieczne jest monitorowanie poziomu płytek, a jego wzrost obliguje do zastosowania kwasu acetylosalicylowego celem profilaktyki zakrzepów i heparyny drobnocząsteczkowej w sześciotygodniowym okresie połogowym.
Rokowanie w nadpłytkowości samoistnej ocenia się za pomocą międzynarodowego wskaźnika rokowniczego dla nadpłytkowości. Bierze się tu pod uwagę wiek (>60 lat), liczbę leukocytów we krwi i przebyty incydent zakrzepowy w wywiadzie.
Leczenie nadpłytkowości samoistnej jest zależne od występowania czynników ryzyka. Najwyższe ryzyko jest u osób powyżej 60 lat z przebytym incydentem zakrzepowym. W tych grupach zaleca się stosowanie kwasu acetylosalicylowego i leków cytoredukujących. Przy mniejszym ryzyku podaje się wyłącznie kwas acetylosalicylowy.
Przy małym ryzyku kontrole mogą odbywać się co 6 miesięcy, a nawet raz do roku.
Najczęstszym powikłaniem nadpłytkowości jest zakrzepica, występująca nawet u 20% chorych w chwili rozpoznania choroby. Zakrzepy mogą tworzyć się w tętnicach, będąc przyczyną ostrych zespołów wieńcowych lub udaru mózgu. Zakrzepy mogą pojawić się również w naczyniach żylnych czy mikrokrążeniu.
