Wątroba odgrywa ważną rolę w organizmie. Jej prawidłowe działanie gwarantuje oczyszczenie i odtruwanie ustroju z hormonów, toksycznych metabolitów czy toksyn pokarmowych. W stanie fizjologicznym wątroba jest swego rodzaju „fabryką chemiczną”, ale jeśli zostanie uszkodzona, traci wydolność i spowalnia swoje funkcje fizjologiczne, a jej zdolność do odtruwania organizmu maleje. Zapalenie czy zakażenie wątroby prowadzi do zagrożenia zdrowia lub życia.
Co to jest niewydolność wątroby?
O niewydolności wątroby mówimy wtedy, kiedy jej stan, w wyniku przewlekłych chorób czy zakażenia, nie pozwala na jej prawidłowe (częściowe lub całkowite) funkcjonowanie. Jej podstawowe zadania, takie jak synteza, metabolizm czy filtracja nie są wypełniane, w wyniku czego dochodzi do zmian w ustroju i licznych komplikacji. Niewydolność wątroby dzielimy na dwa rodzaje:
- przewlekła niewydolność wątroby,
- ostra niewydolność wątroby.
Przewlekła niewydolność wątroby może być spowodowana zapaleniem wątroby typu B lub C, nadmiernym i długotrwałym spożywaniem alkoholu, marskością wątroby, nadmiernym magazynowaniem i wchłanianiem żelaza (hemochromatozą) oraz niewłaściwym sposobem odżywiania. Z kolei ostra niewydolność wątroby charakteryzuje się tym, że choroba pojawia się nagle i bardzo szybko postępuje. Dochodzi do tego wtedy, kiedy uszkodzenie czynnego miąższu wątroby jest tak silne, że pozostałe, zdrowe komórki wątroby (hepatocyty) nie są w stanie funkcjonować poprawnie. Następstwem może być zaburzenie krzepnięcia, niewydolność nerek czy obrzęk mózgu. Do najbardziej popularnych przyczyn ostrej niewydolności wątroby zaliczamy:
- zakażenie wirusem HAV, HBV, HDV, HEV, HSV, CMV, EBV, HVZ;
- niektóre leki spożyte w niewłaściwych ilościach;
- toksyny roślinne (np. spożycie muchomora sromotnikowego);
- niewydolność prawokomorową serca;
- niedokrwienie wątroby (wstrząs);
- zespół Budd-Chiari;
- ostre stłuszczenie wątroby;
- sepsę;
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby.
Niewydolność wątroby – objawy
Wątroba nie jest narządem unerwionym, zatem nawet jeśli jest zakażona lub uszkodzona, nie boli. Jednak zaburzenie jej funkcjonowania wpływa na nieprawidłowe działanie całego organizmu, dlatego można zaobserwować pewne symptomy świadczące o tym, że wątroba jest chora. Przewlekła niewydolność wątroby, która zwykle jest wynikiem innego schorzenia, początkowo może nie dawać żadnych niepokojących sygnałów.
Dopiero kiedy uszkodzenie jest tak duże, że narząd nie może wykonywać swoich podstawowych funkcji, pojawiają się objawy niewydolności. Do najbardziej charakterystycznych zaliczamy: brak apetytu, spadek wagi, uczucie pełności po jedzeniu, zła tolerancja tłuszczów i alkoholu, ból brzucha (po prawej stronie), wzdęcia, nudności. W dalszych fazach pojawia się żółtaczka, dochodzi do powiększenia wątroby, obrzęków oraz żylaków przełyku i odbytu. O bardzo zaawansowanym stadium niewydolności wątroby świadczy obecność płynu w jamie brzusznej. W najcięższych przypadkach może dojść do śpiączki wątrobowej, a nawet śmierci. Objawy ostrej niewydolności wątroby są bardzo podobne do tych, które występują przy końcowym stadium jej przewlekłej odmiany.
Jak leczyć niewydolność wątroby?
Leczenie niewydolnej wątroby należy w pierwszej kolejności rozpocząć od konsultacji z lekarzem. Czasem wystarczy wyłącznie kuracja farmakologiczna, zmiana diety czy nawyków żywieniowych (przy przewlekłej niewydolności wątroby). W przypadku ostrej niewydolności wątroby konieczna jest przede wszystkim diagnoza przyczyny zatrucia (wirusy, grzyby, leki czy inne toksyny) i wybór odpowiedniego leczenia.
Na przykład przy zatruciu paracetamolem choremu podaje się n-acetylocysteinę, a przy zatruciu muchomorem sromotnikowym konieczna jest hospitalizacja i dalsze działania jak płukanie żołądka, a nawet postępowanie celem dokonania przeszczepienia nieuszkodzonej wątroby. Leczenie większości przypadków niewydolności wątroby wiąże się z pobytem w szpitalu i stałą kontrolą lekarską, ponieważ choroba może zagrażać zdrowiu i życiu. W w wielu nieodwracalnych, rozległych uszkodzeniach wątroby konieczne jest rozważenie przeszczepu wątroby.
Niewydolność wątroby – profilaktyka
Chociaż wątroba ma silne właściwości regeneracyjne, należy o nią dbać, bo skutki jej chorób mogą być nieodwracalne. Niewydolność wątroby to jedna, ale nie jedyna, choroba tego narządu. Żeby zapobiec tego typu dolegliwościom, warto przestrzegać kilku zasad. Podstawą są: szczepienia, właściwa dieta (zróżnicowana, uboga w tłuszcze i węglowodany), ograniczenie spożycie alkoholu lub jego wyeliminowanie, umiarkowane przyjmowanie leków, właściwa higiena i ostrożność przy wykonywaniu różnego rodzaju zabiegów upiększających. Należy też pamiętać, że ostra niewydolność wątroby bardzo często spowodowana jest zatruciem muchomorem sromotnikowym. Spożywanie grzybów, zwłaszcza jeśli nie jesteśmy pewni ich rodzaju, jest bardzo ryzykowne.
