Zabieg chirurgiczny stanowi jedyną szansę wyleczenia dla osób cierpiących na raka trzustki. Niestety, choroba długo przebiega bezobjawowo, a jej pierwsze symptomy są niespecyficzne, więc zwykle przypisuje się je innym dolegliwościom. Diagnostykę nowotworu trzustki podejmuje się zwykle w jego późnym stadium, kiedy obecne są już liczne przerzuty. Na leczenie jest wówczas zbyt późno, a zabiegi paliatywne tylko niewielkiemu odsetkowi chorych pozwalają na przeżycie pięciu lat.
Rak trzustki - przyczyny zachorowań
Według danych statystycznych nowotwory trzustki u mężczyzn występują blisko dwa razy częściej niż u kobiet. Ryzyko zachorowania rośnie z wiekiem - aż 80% przypadków raka trzustki dotyczy osób po 60. roku życia.
Etiologia choroby nie jest do końca znana, ale wskazuje się wiele uwarunkowań sprzyjających powstawaniu tego nowotworu. Za jeden z najważniejszych czynników zagrożenia uznaje się palenie tytoniu, a konkretnie toksyczny wpływ niektórych związków chemicznych zawartych w dymie papierosowym.
W grupie ryzyka zachorowań znajdują się osoby, w przypadku których nowotwór wystąpił u najbliższych krewnych. Rak trzustki jest dziedziczny - występowanie czynnika genetycznego stwierdza się u 10-15% chorych.
Przyczyn raka trzustkiupatruje się też w wielu innych schorzeniach. Należą do nich: nawracające zapalenie trzustki, cukrzyca, źle leczona choroba wrzodowa, której skutkiem jest niedokwaśność soku żołądkowego. Kancerogenne wydaje się także naświetlanie obszaru trzustki z powodu innego nowotworu.
Zachorowania na raka trzustki pozostają w korelacji ze złymi nawykami żywieniowymi (nadmiar czerwonego mięsa, tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, niedobór witaminy C, błonnika i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych), nadwagą, otyłością, niską aktywnością fizyczną. Nie stwierdzono, by rozwojowi nowotworu trzustki sprzyjało spożywanie alkoholu - istnieją wręcz doniesienia, według których umiarkowana konsumpcja czerwonego wina ma działanie ochronne.
Rak trzustki - objawy wczesne i w późnym stadium choroby
Rak trzustki przez długi czas rozwija się bezobjawowo, w związku z czym w większości przypadków rozpoznaje się go w bardzo zaawansowanym stadium, często wówczas gdy zmiany nowotworowe obejmują już inne narządy. Wczesne objawy nie są charakterystyczne, zależą od lokalizacji guza, jego wielkości oraz stopnia naciekania sąsiednich tkanek.
Na początku choroby niektóre osoby (nie jest to regułą) odczuwają ogólne osłabienie, ból brzucha pod żebrami, dyskomfort w górnej części brzucha (uczucie "przelewania się"), brak apetytu. Następuje u nich także dość gwałtowna utrata masy ciała. Z czasem nasilają się dolegliwości bólowe w nadbrzuszu, pojawiają się nudności i wymioty (związane z naciekaniem przez guz trzustki dwunastnicy lub okolic odźwiernika), biegunki lub/i zaparcia. Stolce oraz mocz mogą mieć nietypowe zabarwienie. U nawet 75 proc. pacjentów pojawia się swędzenie skóry i jest to objaw, który często jest lekceważony.
Zobacz także: Gdzie leży trzustka?
W późniejszym etapie rozwoju raka trzustki zwykle występuje żółtaczka. Jest ona wynikiem zajęcia przez nowotwór odcinka trzustkowego przewodu żółciowego, co utrudnia prawidłowy odpływ żółci. W tej fazie chorzy skarżą się też na świąd skóry, ból pleców (spowodowany naciekaniem przez nowotwór splotu trzewnego i przestrzeni zaotrzewnowej), gorączkę. Częstym objawem raka trzustki jest nagłe pojawienie się cukrzycy lub nieprawidłowej tolerancji glukozy. Wielu chorych cierpi również na zakrzepowe zapalenie żył.
W zaawansowanym stadium choroby zazwyczaj dochodzi do zapalenia trzustki. Często pojawia się krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Inne typowe objawy to: powiększenie pęcherzyka żółciowego, wodobrzusze, powiększenie wątroby i niektórych węzłów chłonnych, próg Blumera (masy guzowate w zachyłku odbytniczo-pęcherzowym - u mężczyzn - lub odbytniczo-pochwowym - u kobiet). W badaniu fizykalnym można stwierdzić obecność guza w nadbrzuszu.
Rak trzustki - leczenie operacyjne (terapeutyczne, objawowe i paliatywne)
Niezależnie od stadium zaawansowania choroby, raka trzustki leczy się chirurgicznie. W zależności od stanu chorego wykonuje się:
- radykalne resekcje leczące,
- zespolenia omijające nowotwór,
- zabiegi paliatywne.
Jedyną szansę wyleczenia raka trzustki stanowi całkowite usunięcie guza. Najczęściej jednak nowotwór ten zdiagnozowany jest zbyt późno, by wykonanie takiej operacji było możliwe.
Resekcja raka trzustkito zabieg skomplikowany i obarczony ryzykiem powikłań. Wiąże się to z anatomiczną budową trzustki i bliskością wielu bardzo istotnych narządów i naczyń, takich jak: wątroba, dwunastnica, aorta, żyła wrotna, żyła główna dolna, główna tętnica jelitowa. W związku z powyższym operacja jest nie tylko niebezpieczna, ale często w ogóle niemożliwa - w przypadku gdy nowotwór zajmuje wyżej wymienione struktury. Ponieważ wyniki leczenia chirurgicznego w zawansowanym stadium raka trzustki są zwykle niezadowalające, często uzupełnia się je radio- i chemioterapią, między innymi wykonuje się radioterapię śródoperacyjną.
Jeśli całkowite usunięcie nowotworu nie jest możliwe, przeprowadza się zabiegi, których celem jest poprawa jakości życia chorego poprzez zlikwidowanie dotkliwych objawów choroby. Przykładem jest tu zespolenie żołądka z pozadwunastniczym odcinkiem jelita cienkiego, dzięki czemu pokarm omija odcinek przewodu pokarmowego zamknięty przez guz. Innym zabiegiem jest odbarczenie dróg żółciowych poprzez ich operacyjne zespolenie z jelitem. Pozwala to na odpływ żółci z wątroby do jelit (guz trzustki często blokuje odpływ żółci naturalną drogą).
Leczenie paliatywneu chorych z rakiem trzustki wykrytym w bardzo zaawansowanym stadium polega między innymi na niszczeniu nerwów splotu trzewnego, co znosi dotkliwe, w przypadku nowotworu trzustki, dolegliwości bólowe. W tym stadium choroby istotne jest utrzymanie odpowiedniej diety trzustkowej, złożonej z niewielkich, częstych, wysokokalorycznych posiłków o dużej zawartości białka a niskim procencie tłuszczu. Ponadto osoba cierpiąca na raka trzustki powinna przyjmować znaczną ilość płynów i enzymy trzustkowe.
Rak trzustki - rokowania
Resekcje zakończone powodzeniem dają chorym 15-20% szans na przeżycie 5 lat. Średni czas życia osób po usunięciu raka trzustki to około 12-18 miesięcy. Chorzy, u których wykonano zespolenia omijające i zabiegi paliatywne, przeżywają średnio 6-12 miesięcy.
