Uczulenie na metal wywołują surowce zaliczane do tzw. metali przejściowych, które charakteryzują się dużą aktywnością biologiczną i wysoką reaktywnością chemiczną. Uważa się je za jedną z najczęstszych przyczyn alergicznego kontaktowego zapalenia skóry. Uczulenie na metal rozwinąć się może bez względu na płeć czy wiek. Zwiększone ryzyko dotyczy przedstawicieli takich zawodów, jak stomatolodzy, kasjerzy, jubilerzy.
Uczulenie na metal – co je wywołuje?
„Uczulenie na metal” to określenie, którego używa się najczęściej w odniesieniu do nadwrażliwości na nikiel. Dolegliwość ta jest dość mocno rozpowszechniona w społeczeństwie. Szacuje się, że dotyczy 13–17% dorosłych, 10% młodzieży i 7–9% dzieci. Specjaliści donoszą, że kobiety aż 4 razy częściej zmagają się z nadwrażliwością na nikiel w porównaniu z mężczyznami. Innymi rzadziej spotykanymi alergiami na metale są te wywołane przez kobalt, chrom i pallad. U niektórych alergików każdy kolejny kontakt z alergenem powoduje szybsze pojawianie się objawów. Uczulenie może stać się nawet chorobą zawodową.
Do uczulenia na metal dochodzi przeważnie na skutek bezpośredniego kontaktu skóry z przedmiotami go zawierającymi, np.: oprawkami okularów, paskami do zegarków i innymi formami biżuterii, guzikami, sprzączkami od pasków, sztućcami, klamkami, uchwytami szafek, a nawet elementami protez dentystycznych czy implantów ortopedycznych i kardiochirurgicznych. Metale w śladowych ilościach mogą dostać się do organizmu razem z żywnością. Dla przykładu nikiel zawarty jest w: margarynie, rybach i owocach morza (głównie ostrygach), piwie i winie, produktach sojowych, konserwach, roślinach strączkowych, ziarnach zbóż, siemieniu lnianym, orzechach, gruszkach, figach, bananach, ananasach.
Uczulenie na metal – objawy
Objawy uczulenia na metal dotyczą na ogół skóry. Przyjmują przeważnie postać ostrego lub przewlekłego kontaktowego zapalenia skóry, które rozwija się w miejscu bezpośredniego przylegania uczulającego przedmiotu. Dla postaci ostrej typowe są ogniska rumieniowo-obrzękowe. W ich obrębie pojawiają się pęcherzyki i grudki. Z kolei w postaci przewlekłej ma miejsce zliszajowacenie skóry, któremu towarzyszy nadmierne rogowacenie i pękanie naskórka. Chorzy wskazują na uporczywy świąd. Pojawić się mogą u nich objawy astmy oskrzelowej, alergicznego zapalenia spojówek czy nieżytu nosa. Rzadkością jest rozwój krwiopochodnego zapalenia skóry oraz odczynów ziarniniakowych pokrzywki kontaktowej w odpowiedzi na działanie alergenu kontaktowego. Gdy metal dostanie się do organizmu wraz z pożywieniem, może spowodować bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunkę. U osób szczególnie wrażliwych istnieje nawet ryzyko wstrząsu anafilaktycznego.
Uczulenie na metale – jak je leczyć?
Rozpoznaniem i leczeniem uczulenia na metal zajmują się dermatolodzy i alergolodzy. W diagnostyce ważną rolę odgrywa dokładnie przeprowadzone badanie podmiotowe, czyli wywiad lekarski. Alergia na metale bywa często mylona z atopowym zapaleniem skóry ze względu na podobne objawy. Obok badania przedmiotowego lekarz wykonuje test płatkowy, w ramach którego na skórę pleców nakłada plastry nasączone alergenem i pozostawia na 2 doby. Po tym czasie odkleja i ocenia odczyn alergiczny skóry. Powtarza to w 3. i 4. dobie od naklejenia plastrów. Standardowy zestaw alergenów stosowany do naskórkowych testów płatkowych składa się z: barwników, metali (nikiel, chrom, kobalt), substancji zapachowych, konserwantów, leków (neomycyny). Wyniki testów podaje się w skali od zera do trzech plusów, gdzie o rezultacie dodatnim informuje uzyskanie co najmniej 2 plusów.
Podstawę leczenia alergii na metale stanowi unikanie wywołującego ją czynnika. Pomocne dla osób z nadwrażliwością na nikiel są testy do identyfikowania obecności tego metalu w przedmiotach. Mają one przeważnie postać płynu, w którym znajduje się dwumetyloglioksym zmieniający barwę podczas kontaktu z metalem. Preparaty te pozwalają szybko i prosto ocenić bezpieczeństwo możliwie uczulających rzeczy. Osoby uczulone na metal mogą zostać poddane farmakoterapii. Stosowane są przeważnie maści z glikokortykosteroidami, które łagodzą miejscowe objawy alergii, a w przypadku ciężkiej postaci uczulenia konieczne są środki o działaniu ogólnym. jak glikokortykosteroidy doustne i leki przeciwhistaminowe. Zaleca się stosowanie kremów barierowych, które tworzą na powierzchni skóry niewidzialny film, uniemożliwiający przedostanie się jonów metali do jej wnętrza. Do zmienionej chorobowo skóry przykładać można okłady z płynu Burowa, wykazującego działanie ściągające, przeciwzapalne, miejscowe przeciwbólowe i przeciwobrzękowe. Jest to 7,5–9-procentowy roztwór zasadowego octanu glinu (wzór sumaryczny Al(OH)(CH3COO)2) w wodzie destylowanej. Preparat stosuje się przeważnie po rozcieńczeniu 1 łyżki w szklance wody. Nie powinien być używany na otwarte rany.
Zobacz film: Jak rozpoznać alergię?
Bibliografia:
1. B. Kręcisz, Uczulenie na metale a implanty medyczne, [w:] „Alergia”, 2012, 4, s. 17–18.
2. J.K. Podlewski, Leki współczesnej terapii, Split Trading – Wydawnictwa Fundacji Büchnera, Warszawa 2001.
3. R. Śpiewak, Alergia kontaktowa – diagnostyka i postępowanie, [w:] „Alergia. Astma. Immunologia”, 2007, 12(3), s. 109–127.
