Glikokortykosteroidy nazywane są także kortykosteroidami, glikokortykoidami, glikokortykosterydami i kortykosterydami. Glikokortykosteroidy dzieli się na naturalne oraz syntetyczne. Pierwsze z nich są niezbędne do życia i wytwarzane przez korę nadnerczy, natomiast syntetyczne (nazywane najczęściej sterydami) mają silne właściwości przeciwzapalne i są powszechnie stosowane w medycynie. Wykazują także szereg działań niepożądanych.
Rodzaje glikokortykosteroidów – charakterystyka i właściwości
Naturalne glikokortykosteroidy produkowane przez organizm to m.in. kortyzol, kortyzon oraz kortykosteron. Wpływają na metabolizm węglowodanów, białek oraz tłuszczów. Jak informują lekarze działają przeciwzapalnie (słabiej niż syntetyczne glikokortykosteroidy), a także są niezbędne w sytuacjach stresowych. Ich wydzielanie w organizmie jest ściśle związane z rytmem dobowym, choć dodatkowe ilości uwalniane są w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na hormony. Steroidowe hormony dzieli się na kilka klas, jednymi z nich są:
- estrogeny – odpowiedzialne za występowanie miesiączek, ułatwiają odkładanie się wapnia w kościach, zwiększają krzepliwość krwi oraz ilość „dobrego” cholesterolu,
- androgen – odgrywa kluczową rolę w okresie dojrzewania, od nich jest zależny wygląd skóry, wpływają na popęd seksualny, sprzyjają syntezie czerwonych krwinek w szpiku kostnym, a także zapewniają dobre samopoczucie i siły do działania. Jednym z androgenów jest testosteron,
- mineralokortykoidy – regulują dystrybucję wody, jonów sodu i potasu w organizmie,
- gestageny – biorą udział w przygotowaniu do zajścia i utrzymaniu ciąży. Jednym z gestagenów jest progesteron, prociążowy hormon m.in. przygotowujący macicę do zagnieżdżenia się komórki jajowej.
Sterydy, czyli glikokortykosteroidy syntetyczne, mają silne działanie przeciwzapalne, rzadziej stosowane są jako leki przeciwalergiczne oraz immunosupresyjne. Wykazują korzystne właściwości w terapii substytucyjnej niewydolności kory nadnerczy. Syntetyczne glikokortykosteroidy są łatwo wchłaniane w przewodzie pokarmowym, dlatego najczęściej stosowane są doustnie i miejscowo, jednak w stanach zagrożenia życia właściwymi sposobami aplikacji jest wstrzyknięcie lub wlew dożylny.
Glikokortykosteroidy w dermatologii – jakie leki w chorobach skóry?
Ze względu na działanie przeciwzapalne, antymitotyczne, immunosupresyjne, przeciwświądowe oraz zwężające naczynia glikokortykosteroidy znalazły uznanie w terapii wielu chorób skóry. Najczęściej glikokortykosteroidy wykorzystuję się jako leki z wyboru w miejscowym i ogólnym leczeniu atopowego zapalenia skóry, wyprysku kontaktowym, pokrzywce grudkowej, liszaju płaskim, liszaju przewlekłym, keloidach i oparzeniach. Jako dodatkowe lub alternatywne leki mogą być stosowane przy łysieniu plackowatym, toczniu rumieniowatym, ziarniniaku obrączkowatym, łuszczycy, łojotokowym zapaleniu skóry. Ponadto glikokortykosteroidy mogą przynieść pozytywny efekt terapeutyczny w przebiegu bielactwa, pemfigoidu pęcherzowego oraz mastocytozy skórnej. Zdaniem wielu dermatologów glikokortykosteroidy są także pomocne w łagodzeniu objawów zapalnych i świądu w przebiegu dermatozy.
Leczenie glikokortykosteroidami chorób reumatoidalnych
Glikokortykosteroidy są stosunkowo często stosowane w zwalczaniu gorączki reumatycznej, w leczeniu złośliwych postaci choroby reumatycznej wraz z ostrymi rzutami oraz kolagenozach. Dzięki szybkiemu działaniu należą do leków pierwszego wyboru w reumatycznych bólach i zapaleniach wielomięśniowych i skórno-mięśniowych. Glikokortykosteroidy mają jednak ograniczone działanie, ponieważ mogą być stosowane tylko przez krótki czas.
Glikokortykosteroidy a choroby oskrzeli – zastosowanie
Glikokortykosteroidy funkcjonują w medycynie jako leki silnie ograniczające stan zapalny w obrębie oskrzeli, zmniejszające obrzęk śluzówki, wydzielanie śluzu, a nawet przyczyniające się do odbudowy prawidłowego nabłonka błony śluzowej oskrzeli. Glikokortykosteroidy hamują nadreaktywność oskrzeli i są wykorzystywane w leczeniu postaci astmy. W leczeniu chorób oskrzeli najczęściej podaje się glikokortykosteroidy wziewne, dzięki czemu można uniknąć wielu niepożądanych efektów. Wziewne glikokortykosteroidy funkcjonują najczęściej w postaci budezonidu, propionianu flutykazonu, furoinianu mometazonu, cyklezonidu oraz dipropionianu beklometazonu. Rzadziej stosowane są doustnie i najczęściej przy jednoczesnym zażywaniu wziewnych postaci leku.
Leczenie alergii glikokortykosteroidami
Jak informują lekarze, glikokortykosteroidy mogą być stosowane w leczeniu alergicznego nieżytu nosa i usuwaniu wszystkich towarzyszących tej dolegliwości objawów, takich jak świąd nosa, obrzęk błony śluzowej nosa, katar, kichanie. Najczęściej podawane są w formie aerozoli donosowych. Preparaty zawierające budezonid, flutikazon flunisolide są stosowane miejscowo w katarze siennym.
