Skóra to największy narząd ludzkiego ciała o bardzo złożonej budowie. Jej grubość wynosi od 0,5 do 4 mm i zależna jest od okolicy ciała i narażenia na czynniki zewnętrzne (promieniowanie ultrafioletowe lub urazy). Ze względu na rozmiary, skóra dorosłego człowieka ma spory udział w ogólnej masie ciała i waży zazwyczaj ok. 18–20 kg (wraz z tkanką podskórną). W odróżnieniu od innych ssaków, skóra człowieka bierze udział w termoregulacji, jest skąpo owłosiona i bogato unaczyniona.
Budowa skóry – podział
Skóra człowieka składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Ponadto lekarze wyróżniają: przydatki (gruczoły łojowe, gruczoły potowe, włosy), naczynia krwionośne, naczynia chłonne oraz zakończenia nerwowe. Dokonuje się także podziału na dwa typy skóry:
-
skóra głowy, kończyn, tułowia – trójwarstwowa budowa, wysoka przesuwalność,
-
skóra dłoni, podeszew – brak tkanki podskórnej, minimalna przesuwalność, brak gruczołów łojowych oraz włosów, zgrubienie warstwy rogowej naskórka.
Budowa skóry – naskórek
Naskórek (łac. epidermis) ma pochodzenie ektodermalne, czyli rozwija się z jednego z trzech listków zarodkowych. Lekarze wyróżniają 5 warstw naskórka:
- podstawną,
- kolczystą,
- ziarnistą,
- jasną,
- rogową.
Zdrowy naskórek utworzony jest przez nabłonek wielowarstwowy rogowaciejący płaski, który jest zbudowany z keratynocytów układających się w 6–20 warstw komórek.
Warstwa podstawna (rozrodcza) jest najniżej położoną warstwą naskórka. Dochodzi w niej do szeregu reakcji (podziałów mitotycznych), charakteryzuje ją obecność komórek Merkla, komórek Langerhansa, melanocytów, prekursorów keratyny. Keratyna jest finalnym produktem metabolizmu naskórka.
Zobacz także: Nowotwór skóry: rodzaje i postaci inwazyjne. Objawy raka skóry, przyczyny i czynniki ryzyka
Co wiesz o skórze? Sprawdź swoją wiedzę:
Warstwa kolczysta, najgrubsza, zbudowana jest z kilku rzędów wielobocznych komórek, pośród których obecne są przestrzenie wypełnione desmogleiną. Wraz z warstwą podstawną tworzą metabolicznie aktywną część naskórka.
Warstwa ziarnista składa się z wrzecionowatych komórek i przybiera postać kilku nałożonych na siebie warstw. Jest ważnym miejscem w produkcji keratohialiny oraz tworzy barierę dla wody za pomocą białek i glikolipidów.
Strefa pośrednia (warstwa jasna) to wąskie pasmo umiejscowione nad warstwą kolczystą i występuje głównie w miejscach zgrubienia naskórka, np. w obrębie dłoni oraz stóp.
Zobacz także: Przebarwienia na twarzy i po trądziku. Jak usunąć przebarwienia skóry?
Warstwa rogowa jest zewnętrzną częścią naskórka, powstałą ze zrogowaciałych komórek. Jej funkcją jest stworzenie szczelnej powłoki, uniemożliwiającej wyparowanie wody z organizmu. Komórki, z których jest zbudowana warstwa rogowa, ulegają naturalnemu zniszczeniu i obumierają. Zawarta w nich keratyna chroni pozostałe warstwy naskórka przed czynnikami chemicznymi, mechanicznymi i promieniowaniem.
Naskórek człowieka jest nieunaczyniony, za jego odżywianie odpowiedzialne są warstwy skóry właściwej.
Budowa skóry – skóra właściwa
Skóra właściwa zbudowana jest z włókien tkanki łącznej, zawarte są w niej także przydatki skóry, zakończenia nerwowe, naczynia krwionośne i komórki łącznotkankowe. Skóra właściwa jest najgrubszą warstwą skóry człowieka i wynosi ok. 2 mm. Jej granica (skórno-naskórkowa) ma przebieg falisty.
Skóra właściwa jest mocną warstwą o dużej sprężystości i wytrzymałości na rozerwania. Zawarte w niej zakończenia nerwowe umożliwiają odczuwanie temperatury, bólu, dotyku i ucisku. Skóra właściwa zbudowana jest z warstwy brodawkowatej i siateczkowatej.
Warstwa brodawkowata obejmuje brodawki i zawiera liczne naczynia krwionośne, zaś warstwa siateczkowata mieści głębsze warstwy skóry właściwej i sięga aż do tkanki podskórnej. Charakteryzuje się zbitym układem kolagenu.
Dermatolodzy wyróżniają następujące komórki tkanki łącznej występujące w skórze właściwej: fibroblasty, fibrocyty, histiocyty, komórki tuczne oraz pojedyncze komórki krwi. Ponadto, w skórze właściwej znajdziemy 3 rodzaje włókien: sprężyste, siateczkowe i kolagenowe.
Budowa skóry – tkanka podskórna
Tkanka podskórna nie jest uznawana za element skóry, choć jest ściśle z nią związana. Składa się głównie z tkanki tłuszczowej (ziaren tłuszczowych) i w mniejszym stopniu z tkanki łącznej. W jej przestrzeniach międzykomórkowych obecne są naczynia krwionośne, włókna i naczynia nerwowe. Tkanka podskórna odgrywa ważną rolę w termoregulacji.
Budowa skóry – włosy
Włosy są wytworem naskórka, składającym się z 7 elementów: korzenia, cebulki, brodawki, łodygi, opuszki. Ponadto strukturami towarzyszącymi są: mieszek włosowy, mięsień prostujący włos i gruczoł łojowy.
Łodyga włosa jest jedynym elementem wystającym na zewnątrz skóry. Korzeń tkwi w skórze otoczony mieszkiem, w którego sąsiedztwie uchodzą gruczoły łojowe. Cebulka włosowa i brodawka to miejsca odpowiedzialne za wzrost włosa. Dzielące się komórki zawarte są w cebulce, a brodawka pośredniczy w odżywianiu ich. Wygląd (ułożenie względem powierzchni ciała) jest zależne od napięcia mięśnia prostującego włos.
Budowa skóry – gruczoły
Gruczoły, podobnie jak włosy, są zaliczane do przydatków naskórka. Lekarze wyróżniają 3 rodzaje gruczołów: łojowe, potowe i sutkowe (rozwijają się tylko u kobiet, są formą gruczołu potowego). Gruczoły łojowe uchodzą do mieszka włosowego. Powstała w nich wydzielina natłuszcza włosy i zapobiega wysuszaniu się naskórka w obrębie włosa. Gruczołowy potowe odpowiadają za termoregulację i wspomagają procesy wydalnicze. Uchodzą na powierzchnię skóry.
Funkcje skóry
Funkcje skóry są dzielone na bierne oraz czynne.
Bierne funkcje skóry to ochrona przed:
- zimnem, ciepłem, promieniowaniem,
- tarciem, uderzeniem, uciskiem,
- drobnoustrojami,
- działaniem substancji chemicznych.
Wśród czynnych funkcji skóry wyróżnia się:
- termoregulację (wydzielanie potu),
- odbieranie bodźców z otoczenia,
-
produkcję witaminy D,
- produkcję melaniny,
- zwalczanie drobnoustrojów w skórze,
- rozpoznawanie alergenów.
Ze względu na szereg spełnianych funkcji, istnieje wiele zagrożeń dla jej zdrowia. Odpowiednia dieta, higiena i dbałość o zdrowie pozwoli zachować ten największy narząd w dobrej kondycji.
