depresja

Depresja to bardzo częste w dzisiejszych czasach zaburzenie psychiczne: szacuje się, że może cierpieć na nią nawet 10% populacji. Według badań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to czwarty najpoważniejszy problem zdrowotny na świecie.

Współcześnie słowo „depresja” jest często nadużywane. Wielu ludzi używa go na określenie krótkotrwałego smutku i obniżenia nastroju. Tymczasem nie każdy stan długotrwałego smutku należy kwalifikować jako zaburzenie. W terminologii medycznej słowo „depresja” oznacza szczególny rodzaj zaburzeń nastroju i emocji. U osoby cierpiącej na depresję można zaobserwować nie tylko obniżenie nastroju, smutek i przygnębienie, ale także utratę zainteresowań, brak chęci do życia i działania, problemy z koncentracją, zaburzenia snu, niską samoocenę oraz tendencję do widzenia swojej przyszłości w czarnych barwach. Depresja ma bardzo różne oblicza – u każdego człowieka objawy te mogą być nieco zróżnicowane. Pomiędzy „zwykłym”, czasowym obniżeniem nastroju a depresją istnieje cienka granica. Jakie sygnały świadczą o zaburzeniach?

Jakie są objawy depresji?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w opisie zaburzenia, jakim jest depresja, wyróżniła 10 objawów, które mogą być pomocne w postawieniu diagnozy. Spośród nich wyróżnić należy 3 podstawowe objawy depresji:

• obniżony nastrój;
• brak odczuwania radości (anhedonia);
• brak energii (anergia).

 Ponadto WHO wymieniła 7 objawów dodatkowych:

• negatywna samoocena i zaburzenia postrzegania własnej osoby;
• poczucie winy;
• myśli i zachowania samobójcze;
• zaburzenia sprawności intelektualnej (np. osłabiona koncentracja, pamięć);
• zaburzenia aktywności;
• problemy ze snem;
• zaburzenia apetytu i nagłe wahania masy ciała.

Często depresja odzwierciedla się też w zachowaniu chorego. U cierpiących na nią osób możemy niekiedy zauważyć ogólne spowolnienie wykonywanych czynności, jednostajny ton głosu (bez modulacji), spowolnione tempo wypowiedzi, brak wyrazistej mimiki twarzy, nerwowe ruchy (np. bawienie się palcami, zaciskanie dłoni). Depresji często towarzyszą również objawy somatyczne, takie jak bóle żołądkowo-jelitowe, bóle głowy, podbrzusza lub pleców.

Depresja: przyczyny

Istnieją bardzo różne przyczyny zaburzeń depresyjnych. Można wyróżnić depresję endogenną (uwarunkowaną biologicznie, zwaną też depresją organiczną lub jednobiegunową) oraz depresję egzogenną (reaktywną) – uwarunkowaną czynnikami psychologicznymi.

Depresja endogenna wynika z czynników biologicznych – jej częstą przyczyną są zaburzenia organizmu w produkcji neuroprzekaźników (substancji, których cząsteczki przenoszą sygnały pomiędzy komórkami nerwowymi), np. serotoniny czy noradrenaliny. Depresja endogenna może być uwarunkowana genetycznie – większe ryzyko zapadania na nią dotyczy osób, których bliscy wcześniej leczyli się na depresję.

Depresja egzogenna (reaktywna) pojawia się zazwyczaj w następstwie reakcji na stresujące wydarzenia (np. śmierć bliskiej osoby, rozwód, utrata pracy). W tym wypadku objawy typowe dla depresji współwystępują często z innymi dolegliwościami somatycznymi (cukrzycą, nadciśnieniem, chorobami neurologicznymi itp.).

Depresja może być zarówno powodem, jak i skutkiem wielu chorób somatycznych. Do możliwych przyczyn depresji należy również oddziaływanie niektórych leków, substancji psychoaktywnych oraz zaburzenia hormonalne (np. depresja w ciąży, depresja poporodowa).

Jakie są rodzaje depresji?

Terminem „depresja” określa się bardzo zróżnicowaną grupę zaburzeń. O typie depresji orzeka zawsze specjalista. Zależnie od rodzaju i stopnia nasilenia depresji stosuje się różne rodzaje leczenia. Do najczęstszych zaburzeń depresyjnych należą: 

• Depresja urojeniowa – chory ma zaburzone postrzeganie własnej osoby, swojego życia oraz przyszłości, które może z czasem przybrać formę urojeń i samozadręczania się. Występują wówczas trudności z prawidłowym odbieraniem sygnałów z otoczenia, a często także nieufność i podejrzliwość wobec bliskich.
• Depresja lękowa (agitowana) – towarzyszą jej zaburzenia lękowe, silne odczucie niepokoju i pobudzenia, nagłe napady lęku itp.
• Depresja z zahamowaniami (osłupienie depresyjne) – chory nie podejmuje normalnej aktywności życiowej, często nie jest zdolny do podjęcia jakichkolwiek działań. W skrajnych przypadkach może np. nie wstać z łóżka, tkwić w jednej pozycji.
• Choroba afektywna dwubiegunowa (maniakalno-depresyjna) to choroba psychiczna, w której chory odczuwa gwałtowne wahania nastroju: okresy depresji przeplatają się wówczas z okresami manii, czyli intensywnego pobudzenia, euforii, zaskakująco dobrego nastroju.
• Depresja poschizofreniczna – może wystąpić u osób, które wcześniej leczyły się na schizofrenię.
• Depresja atypowa (nietypowa, maskowana) – specyficzne zaburzenie, które polega na odwróceniu cech depresji „typowej”. Wówczas cierpiąca na depresję osoba sprawia wrażenie zdrowej: może wręcz tryskać humorem i energią. Objawem mogą być także zaburzenia snu oraz nadmierne objadanie się.
• Depresja poporodowa – pojawia się na skutek czynników psychologicznych (silnych emocji związanych z porodem), często przyczyną są także zaburzenia hormonalne.
• Depresja starcza, depresja u dzieci i młodzieży – zaburzenia związane z wiekiem chorego.
• Depresja sezonowa (jesienna, zimowa) – przejściowe zaburzenia, które mogą pojawić się np. w wyniku ograniczonej produkcji melatoniny w organizmie.

Depresja: leczenie

Depresja jest chorobą przewlekłą, która wymaga podjęcia długotrwałej i regularnej terapii. Nie ustępuje samoistnie, poprawa nie jest również odczuwalna „z dnia na dzień”. Podstawą terapii jest leczenie farmakologiczne, które może trwać kilka miesięcy, a nawet lat. Stosowanie antydepresantów bywa często uzupełniane psychoterapią.