Alergia to stan, w którym organizm wykazuje nadwrażliwość na alergeny. Są to często substancje, które dla większości osób pozostają obojętne, jednak w przypadku osób na nie uczulonych wywołują nieprzyjemne objawy. W skrajnych przypadkach alergia może doprowadzić do śmierci – gdy dojdzie do wstrząsu anafilaktycznego.
Najczęściej występujące alergie to uczulenie na zwierzęcą sierść, kurz oraz białka mleka krowiego. Objawy tego rodzaju uczuleń to kaszel, wysięk z nosa wodnistej wydzieliny oraz zapalenie spojówek. Alergia krzyżowa to współwystępowanie alergii wziewnych z pokarmowymi lub kontaktowymi.
Rodzaje alergenów – typy uczuleń
Alergie można podzielić na przykład ze względu na sposób dostania się alergenu do organizmu, na:
- alergie wziewne – przez drogi oddechowe,
- alergie pokarmowe – przez układ trawienny,
- alergie kontaktowe (alergie skórne), wyprysk kontaktowy, egzema – przez skórę, błony śluzowe,
- inne alergie – przez ukąszenia i użądlenia owadów (uczulenie na komary) i pajęczaków, zastrzyki, pobieranie krwi, przetaczanie krwi, podłączenie kroplówki.
Ponadto rozróżnia się również alergie całoroczne (np. uczulenie na kurz) oraz sezonowe (np. uczulenie na pyłki).
Alergie wziewne to najczęściej: alergia na pyłki roślin (drzew, traw), alergia na sierść zwierząt (np. psów, kotów i koni), alergia na roztocza, alergia na pierze, alergia na kurz, alergia na lateks oraz alergia na pleśń.
Alergie pokarmowe często są mylone z nietolerancjami pokarmowymi. Różni je przebieg i utrzymywanie się objawów. Nietolerancja pokarmowa daje symptomy na kilka godzin po spożyciu substancji, która jest źle tolerowana przez organizm, natomiast w przypadku uczulenia czasem wystarczy kontakt ze śladowymi ilościami alergenu, który natychmiast wywołuje reakcję alergiczną. Wśród alergii pokarmowych wyróżnia się, np.
- alergię na orzechy,
- alergię na cytrusy,
- alergię na gluten,
- alergię na jajka,
- alergię na laktozę,
- alergię na jabłka
- alergię na czekoladę.
Alergia kontaktowa polega na wywołaniu objawów po tym, jak alergen bezpośrednio znalazł się na skórze lub błonach śluzowych. Alergią kontaktową są np.: alergia na lateks (noszenie gumowych rękawiczek np. przez personel medyczny), alergia na nikiel (niektóre rodzaje biżuterii, elementy ubrań).
Alergia wywołana przez alergeny podane drogą iniekcji. Jej przykładami są np. alergia na jad os, pszczół, szerszeni, alergia na kontrast (podawany w celach diagnostycznych m.in. przed tomografią komputerową), alergia na szczepionkę lub lek (antybiotyki, środki przeciwbólowe, penicylinę), alergia na anestetyki (znieczulenie).
Objawy alergii
W zależności od rodzaju uczulenia, symptomy mogą być rozmaite. Mimo że określona została pewna grupa symptomów charakterystycznych dla reakcji alergicznej, należy pamiętać, że mogą one przebiegać inaczej w każdym przypadku.
Alergie wziewne i pokarmowe często się krzyżują (współwystępują), co wywołuje takie dolegliwości, jak:
- bóle brzucha,
- nudności,
- biegunki lub wymioty,
- wzdęcia,
- alergiczny katar, katar sienny,
- wzmożone kichanie,
- duszności,
- kaszel,
- łzawienie oczu,
- swędzenie nosa,
- zapalenie spojówek.
Alergie kontaktowe nazywane są alergicznymi wypryskami skórnymi, dlatego w wyniku bezpośredniego oddziaływania alergenu na skórę po około 24 godzinach zauważane są objawy, takie jak:
- zaczerwienienie skóry,
- pokrzywka,
- bardzo swędząca wysypka,
- pieczenie i łuszczenie się skóry.
W wyniku często dochodzi do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, który wymaga natychmiastowej reakcji i hospitalizacji osoby poszkodowanej.
Rozpoznanie – diagnostyka uczuleń: testy na alergie
Sposoby diagnozowania alergii:
- testy skórne (punktowe, płatkowe, podskórne) – nie zawsze uzyskane w ten sposób wyniki są jednoznaczne,
- test radioalergosorpcji (test RAST) – oznaczany jest poziom przeciwciał IgE we krwi,
- test wydychanego powietrza,
- testy alergiczne z krwi,
- próba ekspozycyjna (testy prowokacyjne) – wystawienie osoby, u której podejrzewa się alergię na działanie konkretnych alergenów, rozróżniane są prowokacje: donosowe, dospojówkowe, dooskrzelowe i pokarmowe,
- badanie serologiczne,
- dieta eliminacyjna, polegająca na usunięciu z jadłospisu potencjalnie niebezpiecznego składnika,
- badanie cytologiczne wymazu wydzieliny z nosa,
- ALCAT – badanie białych krwinek, które poddawane są symulacji z udziałem alergenów,
- badanie spirometryczne – oddechowe, pomaga w diagnozie astmy oskrzelowej na tle alergicznym.
Leczenie i profilaktyka alergii
Alergie często mijają samoistnie z wiekiem – szczególnie alergie u niemowląt i dzieci. Należy pamiętać, że w każdym innym przypadku całkowite wyleczenie uczulenia jest niemożliwe. Można jedynie łagodzić jego dolegliwości za pomocą:
- leków antyhistaminowych,
- unikania wychodzenia na zewnątrz w czasie wzmożonego pylenia rośliny powodującej reakcję alergiczną,
- immunotarapii swoistej – odczulania, polegającego na podaniu antygenu w formie powtarzanych regularnie szczepionek – jest to dosyć ryzykowny sposób leczenia, ponieważ istnieje wysokie ryzyko wstrząsu anafilaktycznego,
- kropli na alergię,
- leków przeciwalaergicznych zaordynowanych przez lekarza, często również dostępnych bez recepty,
- wapna, które można podawać pomocniczo,
- ziół na alergię, takich jak: czarnuszka siewna (szczególnie w postaci oleju), wiesiołek, pachnotka zwyczajna, łagodzą szczególnie symptomy alergii pokarmowych i wziewnych.
- syropu na alergię – to forma leku przeciwalergicznego dla niemowląt i dzieci.
Bardzo ważne również jest unikanie alergenów oraz poinformowanie najbliższych o uczuleniu. Warto mieć zawsze przy sobie ampułkę z adrenaliną – na wypadek wstrząsu anafilaktycznego.
