Zatrucie ołowiem (ołowica) to ciężki zespół chorobowy, którego leczenie jest bardzo trudne ze względu na nieodwracalność zmian powstających po ekspozycji na ten metal ciężki. Usunięcie jego nadmiaru z organizmu i eliminacja zagrożenia pomagają zatrzymać lub spowolnić przebieg choroby.
Jak dochodzi do zatrucia ołowiem?
Zatrucie ołowiem jest efektem ekspozycji na niektóre postacie tego pierwiastka. Bezpośredni kontakt z postacią metaliczną nie powoduje poważnych zmian, ale przewlekłe odkładanie się drobin metalu na skórze może spowodować stopniowe przenikanie coraz większych jego ilości do organizmu. Dzieje się tak, gdy brudnymi dłońmi ociera się skórę, obgryza paznokcie lub nie dba się należycie o higienę rąk na obszarach narażonych na kontakt z metalem. Znacznie szybciej dochodzi do gromadzenia się ołowiu w organizmie, gdy człowiek jest narażony na kontakt z pyłami czy płynami zanieczyszczonymi solami lub tlenkami ołowiu.
Drogi zatrucia ołowiem
Do zatrucia ołowiem często dochodzi u osób, które mają z tym metalem zawodowy kontakt – u pracowników kopalni ołowiu, hut, zakładów produkujących akumulatory lub odczynniki chemiczne. Te osoby narażone są nie tylko na pojawienie się ostrej postaci ołowicy, ale również na schorzenie przewlekłe. Wynika to z faktu, że ołów gromadzi się w organizmie, powodując nieodwracalne szkody zdrowotne.
Narażenie na kontakt z ołowiem spowodowało, że zrezygnowano ze stosowania metalowych naczyń kuchennych zawierających w swym składzie pewne ilości tego pierwiastka, wycofano również z użycia wodociągi, których rury były wykonane z takich stopów. Najczęstszym i najbardziej podstępnym sposobem zatruwania się ołowiem jest ciągły kontakt z zanieczyszczeniami przemysłowymi – dymami i pyłami oraz skażoną zrzutami ścieków przemysłowych wodą.
Artykuły powszechnego użytku (zabawki, kredki, farby, plastelina, narzędzia i naczynia kuchenne, inne pokrywane powłokami barwnymi przedmioty) mogą stanowić zagrożenie ze względu na zawartość ołowiu. Dotyczy to głównie towarów o nieznanej jakości, wyprodukowanych poza granicami Unii Europejskiej (która wprowadziła ścisłe standardy kontrolne), np. pochodzących z Dalekiego Wschodu.
Zobaczcie także, jakie są pierwsze objawy zgagi i jakie problemy ze zdrowiem może zwiastować:
Objawy zatrucia ołowiem
Zatrucie ołowiem powoduje początkowo nieswoiste objawy – bóle głowy, nudności, wymioty, ślinotok, bóle brzucha, zaparcia. Przy ostrym zatruciu dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego, bólów mięśniowych, pogarszania się stanu ogólnego i objawów ostrej niewydolności narządów, np. wątroby czy nerek. Mogą wystąpić także zaburzenia rytmu i niedokrwienie mięśnia sercowego. Z czasem pojawiają się symptomy toksycznego wpływu na układ nerwowy.
Zatrucie przewlekłe przy długotrwałej ekspozycji na mniejsze dawki ołowiu powoduje charakterystyczne objawy:
- zmiana koloru skóry na szarożółty, ziemisty,
- pojawienie się uszkodzeń i przebarwień zębów oraz tworzenie czarnosinych plam na dziąsłach,
- problemy żołądkowo-jelitowe, zaburzenia trawienia,
- bóle mięśni (szczególnie nóg),
- niedokrwistość,
- zmiany w obrębie wątroby i nerek świadczące o ich uszkodzeniu i prowadzące w dłuższej perspektywie do niezdolności tych narządów,
- kardiomiopatie i zaburzenia rytmu oraz objawy choroby niedokrwiennej serca.
Postępujące zmiany w układzie nerwowym przyjmują zwykle postać polineuropatii, objawiającej się zaburzeniami chodu, ruchów precyzyjnych, mówienia, tikami nerwowymi. Pojawiać się mogą poważne problemy związane z widzeniem, węchem i słuchem. W niektórych przypadkach dochodzi do upośledzenia zdolności intelektualnych – spowolnienia, zaburzeń koncentracji, uczenia się, zapamiętywania oraz do zmian emocjonalnych.
Objawy ołowicy u dzieci
Dzieci są szczególnie narażone na szkodliwe działanie ołowiu, ponieważ w okresie wzrostu zaburza on kształtowanie się poszczególnych układów organizmu. Obecność tego metalu we krwi matki może mieć bardzo duży wpływ na płód – prowadzi do powstawania wad rozwojowych, a nawet do poronień lub przedwczesnych porodów. Toksyczny wpływ ołowiu często utrwala się w okresie noworodkowym i niemowlęcym, jeśli matka karmi dziecko piersią (pierwiastek ten z łatwością przenika do mleka kobiecego).
Wczesne uszkodzenie układu nerwowego może powodować u dzieci postępujące, poważne opóźnienie rozwoju intelektualnego i motorycznego, a nawet trwałe upośledzenie umysłowe.
Rozpoznawanie i leczenie ołowicy
Rozpoznanie zatrucia ołowiem odbywa się głównie na podstawie badania lekarskiego i testów laboratoryjnych krwi obwodowej. Istniejące już zmiany chorobowe w narządach nie mają raczej skłonności do cofania się. Terapia obejmuje więc głównie działania objawowe, leczenie powikłań i możliwie maksymalne oczyszczenie organizmu ze skumulowanego w tkankach ołowiu. Stosuje się do tego takie preparaty jak EDTA (kwas wersenowy) i jego pochodne (np. wersenian disodowo-wapniowy – chelaton), dimerkaprol, kwas dimerkaptobursztynowy (DMSA), witaminę C. Środki te mają zdolność wiązania ołowiu i wraz z nim są wydalane z organizmu.
