Porażenie nerwu strzałkowego wpływa na działanie mięśni przedniej i bocznej powierzchni goleni oraz grzbietu stopy. Leczenie musi obejmować terapię pierwotnej przyczyny, rehabilitację i zaopatrzenie ortopedyczne, a w przypadku urazów – niekiedy chirurgiczne odtworzenie ciągłości nerwu.
Przebieg i funkcja nerwu strzałkowego
Nerw strzałkowy wspólny jest gałęzią nerwu kulszowego. Z dołu podkolanowego przechodzi ku przodowi, owijając się dookoła głowy kości strzałkowej. Schodzi w dół goleni w jej przedniobocznej części, oddając gałęzie unerwiające, zarówno ruchowo, jak i czuciowo, grupy mięśni znajdujące się w tej okolicy. Dzieli się na nerw strzałkowy powierzchowny i głęboki. Pierwszy z nich pełni głównie funkcje czuciowe, drugi – odpowiada za motoryczne (ruchowe) unerwienie mięśni bocznej i przedniej części łydki, a także prostowników wszystkich palców stopy, w tym palucha.
Podstawowe objawy porażenia nerwu strzałkowego
Porażenie nerwu strzałkowego skutkuje pojawieniem się charakterystycznego zespołu objawów, które pozwalają, od razu po badaniu klinicznym, na postawienie właściwego rozpoznania. Charakterystycznymi jego elementami są:
- opadanie stopy,
- obniżanie się jej bocznej krawędzi,
- tendencja do podeszwowego zgięcia palców,
- brak możliwości ich wyprostowania,
- zaburzenia czucia w unerwianych, opisanych wyżej obszarach.
Nieprawidłowości czucia powierzchownego przyjmują postać drętwienia, mrowienia, przeczulicy, która może stopniowo ustępować miejsca całkowitemu brakowi czucia. O ile w przypadku neuropatii symptomy choroby rozwijają się stopniowo, to po urazach ich początek jest bardzo szybki. Całkowite przerwanie nerwu strzałkowego prowadzi natychmiast do wystąpienia pełnego zespołu objawów.
Wtórne objawy porażenia nerwu strzałkowego
Trwające dłużej porażenie nerwu strzałkowego powoduje utrwalanie się zmian chorobowych. Stopa przyjmuje charakterystyczne ustawienie w tzw. pozycji końsko-szpotawej. Śródstopie i palce ustawione są w zgięciu podeszwowym, a boczna powierzchnia stopy obniża się i znajduje niżej niż przyśrodkowa. Chory nie ma możliwości jej uniesienia, co bardzo utrudnia chodzenie. Przy wykonywaniu kroku niezbędne jest wysokie unoszenie kolana, by stopa nie zahaczała o podłoże. Ze względu na specyficzny obraz tego typu chód określa się jako ptasi, bociani czy brodzący.
Przyczyny porażenia nerwu strzałkowego
Najczęstszą przyczyną porażenia nerwu strzałkowego są przewlekłe neuropatie, czyli stany degeneracyjne nerwów obwodowych wynikające z chorób ogólnoustrojowych. Powodem może być:
- choroba alkoholowa,
- upośledzenie krążenia w kończynie dolnej na skutek miażdżycy lub zarostowych chorób zapalnych,
- przewlekły ucisk na korzenie nerwu strzałkowego w przypadku zwyrodnieniowych zmian kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym czy dyskopatii.
Spośród przyczyn urazowych dominują złamania strzałki w jej bliższej (górnej) części, skomplikowane złamania kości goleni z przemieszczeniem, zwichnięcia kolana, rany cięte bocznej lub przedniej powierzchni łydki.
Jak zbudowany jest układ kostny? Dowiesz się tego z filmu:
Leczenie porażenia nerwu strzałkowego
Leczenie porażenia nerwu strzałkowego to proces długotrwały, który związany jest przede wszystkim z usunięciem przyczyny zmian chorobowych. Urazowe uszkodzenie nerwu może wymagać operacyjnego odtworzenia jego ciągłości i repozycji odłamów złamanych kości albo usunięcia innej przyczyny ucisku. W przebiegu cukrzycy należy kontrolować poziom glikemii i nie dopuszczać do nawet krótkotrwałego jej podwyższenia.
Ćwiczenia na opadającą stopę
Działania rehabilitacyjne (zarówno fizykoterapia, masaże, jak i ćwiczenia ruchowe – bierne oraz czynne i przyrządowe) muszą prowadzić do zapobiegania zanikom mięśni i utrzymania ich masy. Niezbędna jest profilaktyka i likwidowanie pojawiających się często przykurczów, powodujących powstanie stopy końsko-szpotawej.
Orteza na opadającą stopę
Aby umożliwić choremu sprawne poruszanie się i nie doprowadzić do wytworzenia się i utrwalenia chodu ptasiego (brodzącego), stosuje się różnego rodzaju pomoce ortopedyczne. Zalicza się do nich:
- sztywne ortezy (łuski) podpierające podeszwę stopy na całej powierzchni,
- przegubowe stabilizatory dające możliwość dynamicznego ustawiania optymalnej pozycji,
- tzw. podciągi – unoszące podbicie gumowe pasy,
- specjalne skarpety ze wzmocnieniami, które powodują grzbietowe i boczne odgięcie stopy,
- obuwie ortopedyczne z cholewką, która stabilizuje staw skokowy w prawidłowym ustawieniu i umożliwia normalne chodzenie.
Bibliografia:
1. A. Nowakowski, T. Mazurek, Ortopedia i traumatologia, Poznań 2017.
2. F. Czerwiński, A. Krechowiecki, Zarys anatomii człowieka, Warszawa 2018.