Oparzenia termiczne pierwszego stopnia można z powodzeniem łagodzić samodzielnie, przy użyciu naturalnych sposobów i ogólnodostępnych w aptece środków. W przypadku silniejszych oparzeń bezwzględnie należy skorzystać ze specjalistycznej pomocy. Szczególnie mnogie i rozległe stanowią podstawę do wezwania ratownictwa medycznego. Najczęściej popełnianym błędem w leczeniu oparzeń jest przekłuwanie pęcherzy.
Zobacz także:
Oparzenie wrzątkiem – leczenie i pierwsza pomoc
Leczenie oparzeń u dzieci. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Oparzenia chemiczne – pierwsza pomoc w przypadku oparzenia skóry lub oka
Co to są oparzenia termiczne?
Oparzenia termiczne to uszkodzenia skóry i błon śluzowych oraz leżących pod nimi tkanek na skutek czynnika parzącego. Przyczyną oparzenia termicznego może być ogień, gorąca ciecz, para wodna lub rozgrzana powierzchnia, np. żelazka.
Stopnie oparzeń termicznych
Wyróżnia się następujące stopnie oparzenia termicznego w zależności od głębokości urazu:
- I stopień – dotyczy naskórka; charakteryzuje się zaczerwienieniem skóry, obrzękiem, pieczeniem i bolesnością; brak pęcherzy;
- II stopień – obejmuje naskórek i powierzchowną warstwę skóry właściwej; charakteryzuje się pęcherzami, silnym bólem, zaczerwienieniem skóry i obrzękiem; nie dochodzi do uszkodzenia gruczołów potowych i mieszków włosowych;
- III stopień – oparzenie pełnej grubości; obejmuje naskórek, skórę i tkanki podskórne; nie występuje ból, bo doszło do uszkodzenia zakończeń nerwowych; ma miejsce martwica uszkodzonej okolicy;
- IV stopień – zazwyczaj zwęglenie, uszkodzenia prowadzą do martwicy skóry i leżących pod nią struktur (tkanki, kości, mięśnie); skóra jest sucha, twarda i przybiera białoszary kolor; następuje niedotlenienie tkanek i masywna utrata płynów, co prowadzi do wstrząsu; w rejonie oparzonej skóry powstają toksyny białkowe, które przenikają do układu krążenia i mogą doprowadzić do uszkodzeń narządów wewnętrznych.
Z kolei ze względu na obszar oparzenia termicznego dokonano podziału na następujące stopnie:
- lekki – stwierdza się, gdy oparzenia III i IV stopnia nie przekraczają 2% powierzchni ciała, a oparzenia I i II stopnia obejmują mniej niż 15%;
- średni – stwierdza się, gdy oparzenia I i II stopnia wynoszą mniej niż 25% powierzchni ciała, a oparzenia III i IV stopnia stanowią 2–10%;
- ciężki – występuje, gdy oparzenia I i II stopnia stanowią powyżej 25% powierzchni ciała, a oparzenia III i IV stopnia wynoszą powyżej 10%; mianem oparzeń ciężkich określa się także oparzenia dróg oddechowych.
Jak określić wielkość oparzenia termicznego?
Rozległość oparzenia termicznego u osób dorosłych ustala się przy zastosowaniu tzw. reguły dłoni, zgodnie z którą jej powierzchnia odpowiada 1% łącznej powierzchni ciała. Innym sposobem jest tzw. reguła 9 Wallace'a. Powierzchnia ciała oparzonego podzielona zostaje na pola stanowiące wartość 9% lub 18% całkowitej powierzchni ciała. U osób dorosłych głowa i każda z kończyn górnych liczy po 9%, przednia i tylna powierzchnia tułowia oraz każda kończyna dolna stanowią po 18%, krocze 1%.
Do oceny rozległości oparzenia termicznego u małych dzieci stosuje się tzw. regułę dziesiątek, według której powierzchnia głowy, przód i tył tułowia stanowią po 20% powierzchni ciała. Każda kończyna to 10%.
Oparzenia termiczne – pierwsza pomoc
Szybko podjęta i umiejętnie udzielona pierwsza pomoc przy oparzeniach termicznych stwarza możliwość zmniejszenia ich negatywnych skutków. W pierwszej kolejności należy odsunąć poszkodowanego do źródła ciepła i w razie konieczności ugasić płonącą odzież. Osobę płonącą kładzie się, ponieważ ruch wznieca płomień. Ogień gasi się kocem, oblewa wodą lub poszkodowanego toczy się po podłożu. Oparzone części ciała należy odkryć, ale gdy ubranie przylega do uszkodzonej skóry, nie należy go odrywać. W przypadku oparzenia ręki należy jak najszybciej zdjąć biżuterię, co zapobiegnie martwicy przy obrzęku. Oparzenia termiczne należy jak najszybciej aktywnie chłodzić wodą przez co najmniej 10 minut. Zmniejszenie miejscowej temperatury tkanek minimalizuje głębokość oparzeń, łagodzi ból i obrzęk, zmniejsza ryzyko zakażeń i zapewnia szybsze gojenie się ran. Kolejnym krokiem w postępowaniu przy oparzeniach termicznych jest zabezpieczenie rany luźnym, jałowym opatrunkiem.
Przy oparzeniach w obrębie jamy ustnej i gardła poszkodowany powinien płukać gardło zimną wodą lub ssać kawałki lodu. W przypadku oparzenia oka polewa się je strumieniem bieżącej, chłodnej wody przez 20 minut. Jeśli wystąpił obrzęk powiek, delikatnie się je rozchyla i osłania obie gałki oczne. Poszkodowanemu można podać środki przeciwbólowe i uspokajające. W celu zmniejszenia ryzyka odwodnienia należy intensywnie poić go chłodnymi napojami. W tych oparzeniach wskazana jest zawsze konsultacja specjalistyczna.
Na ranę nie należy stosować żadnych maści. Najczęściej popełnianym błędem jest przekłuwanie pęcherzy, co może stać się przyczyną późniejszych zakażeń. W przypadku stwierdzenia objawów wstrząsu (blada spocona skóra, szybkie tętno, pobudzenie psychoruchowe) należy ułożyć poszkodowanego w pozycji na wznak z uniesionymi kończynami dolnymi. Przy oparzeniach rozległych należy jak najszybciej wezwać pogotowie lub dostarczyć osobę poszkodowaną do szpitala.
Leczenie oparzeń termicznych
Leczenie oparzeń termicznych powierzchownych nie musi być realizowane przez specjalistę. Na ranę można stosować ogólnodostępne w aptece preparaty. Łagodne oparzenia termiczne można też leczyć domowymi sposobami. Rany goją się bez pozostawiania blizn w zależności od stopnia oparzenia.
Głębokie oparzenia termiczne wymagają nierzadko ingerencji chirurgicznej i wycięcia martwicy oraz zamknięcia ubytków przeszczepami skóry. Takie postępowanie zawsze pozostawia blizny. Leczenie najgłębszych oparzeń termicznych może skończyć się nawet amputacją.
Jak leczy się oparzenia? Dowiesz się tego z filmu:
Bibliografia:
1. Bauchfelder M., Bauchfelder A., Podręcznik pierwszej pomocy, Warszawa, PZWL, 2008.
2. Zideman D.A., De Buck E.D.J., Singletary E.M. i wsp., Pierwsza pomoc, W: Andres J. (red.), Wytyczne resuscytacji 2015, Kraków, Polska Rada Resuscytacji, 2014, s. 352-363.
3. Roczniak W., Babuśka-Roczniak M., Zahaczewski K. i wsp., Postępowanie przedszpitalne i szpitalne w ciężkich oparzeniach ciała. Opis przypadku, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu”, 2017, 23(1), s. 68–72.
4. Jastrzębska R., Kaczor A., Nagłe stany zagrożenia życia. ABC pierwszej pomocy, Słupsk, Szkoła Policji w Słupsku, 2007.
5. Bieniek J., Oparzenia i odmrożenia – przyczyny, objawy, sposób postępowania, Katowice, Szkoła Policji w Katowicach, 2014.
