Do oparzeń chemicznych często dochodzi przypadkiem, np. podczas korzystania ze środków o silnym chemicznym działaniu, które używane są w domu np. do czyszczenia. Większość preparatów gospodarstwa domowego wykazuje drażniące działanie w kontakcie ze skórą. Jeszcze bardziej niebezpieczne są substancje używane np. przy produkcji w zakładach pracy i fabrykach.
Jak powstają oparzenia chemiczne?
Poważne oparzenia chemiczne spowodowane są zazwyczaj przez silne kwasy i równie silne zasady. Najczęściej substancje podrażniają twarz, ręce, nogi, a w niektórych przypadkach mogą dostać się do oka. Jeżeli oparzenie jest niewielkie, nie ma konieczności leczenia szpitalnego. Zdarza się jednak, że powstałe w wyniku kontaktu z bardzo silnymi substancjami chemicznymi rany są głębokie i konieczna jest pomoc medyczna.
Oparzenia chemiczne dzielą się ze względu na:
- siłę i stężenie środka chemicznego,
- ilość substancji, która spowodowała oparzenie,
- czas kontaktu ze skórą lub błonami,
- rodzaj oparzenia np.: połknięcie substancji, wdychanie jej oparów,
- sposób działania substancji czynnej,
- wcześniejsze uszkodzenia skóry.
Na skutek oparzenia chemicznego powstaje widoczne zaczerwienienie i podrażnienie skóry z charakterystycznym pieczeniem. Niektóre rodzaje ran powodują ból, ale część bardzo silnych środków wraz ze skórą uszkadza zakończenia nerwowe, stąd poszkodowany nie odczuwa żadnych dolegliwości. Przy bardziej dotkliwych oparzeniach pojawiają się pęcherze, a nawet czarna skóra i martwica. Wdychanie oparów może powodować kaszel i problemy z oddychaniem (np. spłycenie oddechu), a przy kontakcie chemikaliów z oczami następują: natychmiastowe podrażnienie, łzawienie, a także zaburzenia widzenia.
Oparzenia chemiczne – na czym polega pierwsza pomoc?
Przy podrażnieniach chemikaliami konieczne jest natychmiastowe usunięcia żrącego środka. Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń chemicznych uzależniona jest w głównej mierze od substancji, która je wywołała. Z reguły w pierwszej kolejności zaleca się obfite płukanie wodą. Wyjątek stanowi oparzenie wapnem, kiedy może ono wejść z wodą w dodatkowe reakcje chemiczne.
Kwasy neutralizowane są za pomocą płynu o charakterze zasadowym. W tym celu można użyć 3% roztworu sody oczyszczonej, roztworu mydła lub wody wapiennej. Silne zasady (tzw. ługi) neutralizuje się z kolei słabymi roztworami kwasów, np. 1% kwasem octowym lub cytrynowym. Nie wolno jednak na własną rękę decydować się na stosowanie jakichkolwiek substancji. Oparzenie chemiczne jest zawsze wskazaniem do konsultacji lekarskiej, więc zaraz po usunięciu żrącej substancji i zabezpieczeniu rany jałowym opatrunkiem konieczna jest pomoc medyczna.
Oparzenia termiczne i chemiczne
Oparzenia termiczne, czyli wywołane wysoką temperaturą, mogą być spowodowane również działaniem czynników chemicznych, a także prądu elektrycznego. Stopień uszkodzenia zależy wysokości temperatury, z którą miały kontakt skóra lub błony śluzowe, a także od czasu ekspozycji. Zarówno oparzenia termiczne jak i chemiczne mogą prowadzić do stanu zagrożenia życia.
Oparzenia chemiczne oka – pierwsza pomoc i leczenie
Najsilniejsze uszkodzenia w obrębie narządu wzroku powodują silne kwasy i zasady – niszczące działanie substancji zależy od zdolności jej przenikania przez tkanki, rodzaju i stężenia. Oparzenie chemiczne oka wymaga natychmiastowej pomocy, ponieważ jest to narząd bardzo wrażliwy na uszkodzenia, a im silniejsza substancja, tym większe spustoszenia może uczynić. Przykładowo zasady mają zdolność szybkiego wnikania w tkanki i powodują ich obumieranie, stany zapalne, a w konsekwencji wzrost ciśnienia śródgałkowego i zaćmę. Niszczące działanie kwasów może prowadzić do ślepoty.
Większość oparzeń oka zdarza się w zakładach przemysłowych, ale może do nich dojść również w domu, np. w trakcie używania środków w sprayu o silnym żrącym działaniu do czyszczenia powierzchni Najczęściej bezpośrednio po oparzeniu chemicznym pojawiają się: ból, łzawienie, zaczerwienienie i obrzęk. Poszkodowana osoba nie jest w stanie otworzyć oka, a jeżeli to się uda, przeważnie widzi niewyraźnie. Bardziej niebezpieczne substancje, które szybko wnikają w tkanki narządu wzroku, nie muszą powodować tak dotkliwego bólu, ale niedokrwienie i szybką martwicę tkanek. Oko może szybko stać się blade, zarówno spojówka jak i rogówka będą miały zmienioną barwę, często wydaje się, że przesłania je błona.
Pierwsza pomoc polega na natychmiastowym wypłukaniu drażniącej substancji z worka spojówkowego. Do tego celu można użyć roztworu soli fizjologicznej lub płynu wieloelektrolitowego. W razie ich braku wystarczy pitna, czysta i zimna woda. Dobrym rozwiązaniem jest też szybkie wejście pod prysznic. Oparzone miejsce należy płukać tak, aby wylewający się płyn nie przedostawał się do drugiego oka. Im dłużej trwa ta czynność, tym mniejsze ryzyko, że pozostaną resztki chemicznych płynów – minimalny czas zabiegu to 5 min. W przypadku oparzenia chemicznego oka pierwsza pomoc obejmuje również transport poszkodowanego do szpitala.
