Oparzenia – klasyfikacja
Przyjęto ogólny podział oparzeń ze względu na ich głębokość. Jednak nie tylko głębokość ma znaczenie w ocenie ciężkości oparzeń, ale też ich rozległość, procent objętej powierzchni ciała, a także czas działania czynnika sprawczego.
Skala oparzeń obejmuje 4 kolejne stopnie:
- I stopień – oparzenia powierzchowne obejmujące zasięgiem jedynie naskórek – objawiają się silnym bólem, zaczerwienieniem, czasem lekkim obrzękiem. Goją się do tygodnia, nie pozostawiając blizn.
- II stopień – charakteryzuje się silnym bólem i powstaniem pęcherzy wypełnionych surowiczym płynem. Oparzenie obejmuje naskórek i część skóry właściwej. Jeśli jest odpowiednio leczone, rzadko pozostawia blizny.
- III stopień – obejmujący całą grubość skóry – charakterystyczny jest brak bólu ze względu na uszkodzenia nerwów czuciowych. Skóra robi się biała, woskowata. Oparzenie takie obejmuje całą grubość skóry, pozostawiając z reguły blizny.
- IV stopień – martwica lub całkowite zwęglenie, obejmujące tkanki głębiej położone.
Pierwsza pomoc przy oparzeniach termicznych
W przypadku poparzeń powierzchownych nie jest wymagane specjalistyczne leczenie. Pierwsza pomoc w lekkich oparzeniach termicznych, w tym oparzeniach słonecznych czy oparzeniach wrzątkiem, polega na polewaniu miejsca oparzonego przez 15 minut wodą o temperaturze 15°C z wysokości 15 cm. Następnie należy zabezpieczyć oparzoną powierzchnię jałowym opatrunkiem, ponieważ nawet lekkie uszkodzenia naskórka są doskonałymi wrotami zakażeń. W warunkach domowych można zastosować argosulfan czy panthenol łagodzące miejscowo objawy bólowe i zabezpieczające ranę przed wniknięciem drobnoustrojów. Osoby mające w domu małe dzieci na pewno mają też bepanthen, który może się doskonale sprawdzić do pielęgnacji rany. Jeśli rana daje silne dolegliwości bólowe, można zażyć paracetamol – przeciwbólowy środek dostępny bez recepty.
Pierwsza pomoc przy oparzeniach głębszych również polega na polewaniu miejsca oparzonego przez 15 minut wodą o temperaturze 15°C z wysokości 15 cm w celu jak najszybszego schłodzenia rany. Odpowiednie schłodzenie rany ma kluczowe znaczenie w dalszym procesie gojenia. Jednak to, co należy zrobić najpierw, to jak najszybciej usunąć z powierzchni rany odzież. Biżuteria również powinna być zdjęta ze względu na towarzyszący oparzeniu obrzęk. Rany głębszej nie wolno smarować żadnymi preparatami, maściami czy kremami!
Jeśli oparzenia są rozległe lub istnieje ryzyko oparzenia dróg oddechowych, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe. W przypadku rozległych ran po ich schłodzeniu powinno się zawsze zabezpieczyć chorego przed utratą ciepła. Ważne jest wezwanie pogotowia ratunkowego, ponieważ poparzony człowiek szybko traci ciepło i wodę.
W ocenie stopnia powierzchni poparzonej stosuje się regułę dziewiątek:
- głowa – 9%,
- każda kończyna górna – po 9%,
- dłoń – 1%,
- krocze – 1%,
- kończyny dolne – po 18%,
- przód tułowia i tył tułowia – po 18%.
Osoby wymagające leczenia szpitalnego:
- osoby z oparzeniem III stopnia,
- osoby z oparzeniami II stopnia, u których oparzenia zajmują ponad 10% powierzchni ciała,
- osoby z oparzeniami w obrębie twarzy, krocza,
- osoby z oparzeniami innego pochodzenia niż termiczne,
- osoby z oparzeniami dróg oddechowych,
- osoby schorowane, starsze.
Pierwsza pomoc przy oparzeniach chemicznych
Częste oparzenia poza termicznymi to oparzenia chemiczne. Na ogół kojarzone są z poparzeniami u dzieci, ze względu na to, że dzieci – w wyniku niedopatrzeń opiekunów – często sięgają po różnego rodzaju substancje żrące. Dorośli pracujący przy produkcji różnych farb, materiałów, odczynników również są narażeni na oparzenia chemiczne. W domowych warunkach do tych obrażeń przyczynić się mogą detergenty, środki do udrożniania rur i kanalizacji czy inne substancje żrące.
Oparzenia chemiczne dzieli się na poparzenia kwasami i zasadami. Poparzenia zasadami wywołują rozległą martwicę rozpływną głęboko uszkadzającą tkanki bez wyraźnych granic. Poparzenia kwasami są zazwyczaj dobrze odgraniczone, klasyfikuje się je podobnie jak oparzenia termiczne.
Osoba udzielająca pierwszej pomocy przy oparzeniach chemicznych zawsze powinna mieć na uwadze bezpieczeństwo. Musi zabezpieczyć się przed działaniem substancji żrącej poprzez zastosowanie maseczki, rękawiczek i innych środków ochrony osobistej, by substancja nie miała kontaktu z jej skórą lub nie została przez nią wciągnięta do dróg oddechowych. Ranę powinno się jak najszybciej obficie polewać wodą nawet przez 30 minut. Jeśli poparzenie nastąpiło wapnem niegaszonym, to jest to jedyny przypadek, w którym nie wolno polewać rany wodą, gdyż wejdzie ona z tym związkiem w reakcję chemiczną. Jak najszybciej należy wezwać pogotowie lub przewieźć chorego do określonego ośrodka specjalistycznego (np. okulistycznego przy poparzeniach oka). Należy zawsze zabezpieczyć, np. opakowanie po substancji, którą osoba się poparzyła, i przekazać je lekarzowi.
Pierwsza pomoc przy oparzeniach prądem
Pierwsza pomoc osobom mającym styczność z prądem elektrycznym obejmuje odcięcie ich od źródła prądu. Należy wyjąć wtyczkę z kontaktu lub wyłączyć centralne zasilanie prądu. Jeśli nie ma takiej możliwości, należy przesunąć poszkodowanego przy pomocy drewnianego kija lub innego gumowego lub drewnianego przedmiotu, by nie ulec również porażeniu. Każdy chory poparzony prądem wymaga leczenia szpitalnego.
