Nowotwór oka u dorosłych i dzieci – objawy, przyczyny i leczenie

Nowotwór oka występuje u dzieci i dorosłych. Choroba przez wiele lat może rozwijać się bezobjawowo, a jej wczesne wykrycie jest możliwe tylko dzięki regularnym badaniom okulistycznym – ostrości wzroku, dna oka, pola widzenia, a także powiek i struktur otaczających gałkę oczną. W przypadku podejrzenia nowotworu oka lekarz może zlecić także inne testy: tomografię komputerową (TK), rezonans magnetyczny (RM), badanie ultrasonograficzne (USG) gałki ocznej lub biopsję wraz z mikroskopową oceną guza.

Co to jest nowotwór oka?

Nowotwór oka to zmiana, która rozwija się w obrębie gałki ocznej, oczodołu lub sąsiadujących z nimi struktur. Tego typu choroba występuje rzadko – chorzy stanowią zaledwie 0,2% wszystkich pacjentów onkologicznych. Guzy częściej rozpoznaje się u kobiet. Ryzyko zachorowania jest wysokie w pierwszych latach życia oraz po ukończeniu 60 lat. Najczęstszy nowotwór oka u dzieci to siatkówczak. U dorosłych rozwija się natomiast czerniak gałki ocznej.

Zmiany nowotworowe mogą być pierwotne lub wtórne. W pierwszym przypadku rozwijają się z tkanek oka. W drugim przyczyny nowotworu oka to przerzuty z innych narządów, np. raka piersi lub oskrzeli.

Gdzie może rozwinąć się nowotwór oka?

Nowotwór oka może rozwijać się we wszystkich strukturach gałki ocznej. Zmiany nowotworowe rozpoznaje się w siatkówce (siatkówczak), naczyniówce (czerniak), oczodole (chłoniak, mięsak), na powiekach (podstawnokomórkowy rak oka), w gruczołach łzowych i ciele rzęskowym. Nowotwór może zaatakować także nerw wzrokowy (glejak, oponiak).

Objawy nowotworu oka

Objawy nowotworu oka zależą przede wszystkim od jego umiejscowienia, rozmiaru, a także rodzaju. Warto pamiętać, że choroba przez długi czas rozwija się bezobjawowo. Dolegliwości, które skłaniają pacjenta do wizyty w poradni okulistycznej, to najczęściej zaburzenia widzenia: utrata ostrości wzroku, podwójne widzenie, ubytki w polu widzenia, krzywienie się obrazu, a także błyski i męty (ruchome cienie, nitki, kropki zauważalne podczas patrzenia na jasne tło). Inne możliwe objawy nowotworu oka to:

• łzawienie oczu,
• ból, pieczenie lub świąd oka,
• guzek lub owrzodzenie na powiece,
• zmiana zabarwienia powieki,
• nadmierne wypadanie lub utrata rzęs,
•  wytrzeszcz,
• zaburzenie ruchów gałki ocznej,
•  zmiana ustawienia gałek ocznych,
• zmiana zabarwienia tęczówki,
•  leukokoria (biały refleks w źrenicy),
• zmiana rozmiaru źrenicy.

Kiedy pojawi się któryś z objawów mogących wskazywać na nowotwór oka, należy udać się do poradni okulistycznej. Tylko wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie leczenia daje szansę na powodzenie terapii.

Nowotwór oka u dorosłych – czerniak oka

Najczęstszy nowotwór oka u dorosłych to czerniak gałki ocznej. Wywodzi się z melanocytów, czyli komórek pigmentowych błony naczyniowej oka. Ma charakter złośliwy i może tworzyć przerzuty do innych narządów (głównie do wątroby). Lokalizuje się w tylnej części oka, a niekiedy także na tęczówce.

Czerniak gałki ocznej przez długi czas nie powoduje żadnych dolegliwości. Często rozpoznaje się go przypadkowo. Objawy nowotworu oka u dorosłych to zaburzenia widzenia i ubytki w polu widzenia, pojawianie się rozbłysków (po zmroku) oraz mętów, a także ból gałki ocznej. Chorzy zgłaszają także krzywienie się obrazu. Może pojawić się astygmatyzm i zmiana tęczówki.

Leczenie czerniaka gałki ocznej polega na chirurgicznym lub laserowym usunięciu zmiany nowotworowej. Chorych poddaje się także radioterapii oraz terapii fotodynamicznej. W cięższych przypadkach może być konieczne usunięcie gałki ocznej.

Nowotwór oka u dzieci – siatkówczak

Nowotwór oka u dzieci to siatkówczak. Choroba może być wywołana mutacją w chromosomach dziedziczoną autosomalnie dominująco. Bywa też czasem związana z nieprawidłowościami w pierwotnych komórkach siatkówki. Nieleczony siatkówczak prowadzi do śmierci dziecka.

Objawy nowotworu oka u dzieci najczęściej obejmują tylko jedną gałkę oczną. Jeżeli stwierdza się zmiany w obu oczach, zwykle są one na różnych etapach rozwoju. Pierwszym zauważalnym symptomem choroby jest leukokoria. Początkowo widać ją jedynie pod pewnym kątem lub przy odpowiednim oświetleniu. Do innych objawów siatkówczaka zalicza się:

• poszerzenie źrenicy,
• różne zabarwienie tęczówek w obu oczach,
• powiększenie gałki ocznej,
• wytrzeszcz,
• oczopląs,
•  ropny wysięk,
•  wylew krwi do przedniej komory oka,
•  jaskrę,
• zeza.

W leczeniu siatkówczaka stosuje się dożylną chemioterapię, a przy pomocy lasera, krioterapii lub radioterapii usuwa się zmiany chorobowe. W przypadku nieskuteczności tych metod lub rozpoznania choroby w zaawansowanym stadium konieczne jest usunięcie gałki ocznej.

Zobacz film: Wzrok

Bibliografia:

1. W. Krzemień i wsp., Siatkówczak: podłoże genetyczne, nowoczesne metody diagnostyczne oraz terapeutyczne, [w:] „Przegląd Lekarski”, 2015/72/7.
2. I. Rospond-Kubiak, Najczęściej występujące zmiany rozrostowe tylnego odcinka oka u dorosłych, [w:] „OphthaTherapy”, Vol. 3/ Nr 2 (10) /2016, s. 95–100.