Glejaki to guzy mózgu, które są najczęstszymi pierwotnymi (tzn. nieprzerzutowymi) nowotworami pojawiającymi się wewnątrz mózgoczaszki i w kanale kręgowym. Choć należą do jednej grupy, różnią się bardzo budową komórki, stopniem złośliwości i podatnością na leczenie, więc histopatologiczne rozpoznanie typu nowotworu jest podstawowym elementem wpływającym na sposób leczenia i rokowanie.
Objawy glejaka
Glejak może dawać bardzo różnorodne objawy - w zależności od lokalizacji oraz tego, jaką wielkość osiąga guz. Rozwijając się w tkance mózgu, powoduje różnorodne objawy neurologiczne. Objawy ogólne (i najmniej specyficzne) to nudności, wymioty, zawroty i bóle głowy, spadek motywacji do działania, problemy z koncentracją, zapamiętywaniem, otępienie lub zaburzenia psychiczne. Pojawianie się tych symptomów jest najczęściej skutkiem wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, spowodowanego przez guz.
Do tych objawów mogą dołączać problemy neurologiczne, których typ i nasilenie są zależne od tego, w jakiej okolicy mózgowia umiejscowił się guz. Są to najczęściej zaburzenia mowy, czucia, dysfunkcje ruchowe (niedowłady, porażenia, problemy z koordynacją ruchów). Osoba zgłaszająca się do lekarza może skarżyć się na funkcjonowanie wzroku, słuchu, problemy z rozpoznawaniem smaków lub zapachów.
Dodatkowym symptomem bywają napady padaczkowe. Mogą one przebiegać z utratą przytomności i drgawkami oraz prężeniem całego ciała. Mogą też mieć postać umiejscowioną - wówczas drgawki i zmiany napięcia mięśniowego następują w określonym obszarze. Ilość i intensywność napadów może się zwiększać w miarę rozwoju choroby.
Rodzaje glejaków
Nowotwory te powstają z komórek gleju, stanowiącego podstawę struktury mózgu. Glej wspiera, odżywia komórki nerwowe i pełni funkcje naprawcze.
Glejaki mają bardzo różne postacie histologiczne. Są to:
- glejaki zarodkowe,
- guzy wywodzące się z gleju gwiaździstego (stanowiące około 3/4 glejaków),
- guzy pochodzące z gleju skąpowypustkowego i wyściółkowego (razem ok. 17%).
Spośród nowotworów gleju gwiaździstego najczęstszy jest glejak wielopostaciowy - o dużej atypii (zniekształceniu komórek), z ogniskami martwicy i dużą ilością patologicznych naczyń krwionośnych, które mogą spowodować wylew krwi do mózgu. Najłagodniejszym w tej grupie guzów jest gwiaździak włosiano komórkowy, zwany też gąbczakiem. Z grupy nowotworów skąpowypustkowych wymienić trzeba skąpodrzewiaka, który, choć rośnie powoli, nacieka szeroko struktury mózgu i opony. Wśród wyściółczaków szczególne miejsce zajmuje typ śluzowo-brodaweczkowaty charakteryzujący się minimalnym odsetkiem pojawiania się wznowy po usunięciu chirurgicznym.
Glejaki - złośliwość i rokowanie
Poszczególne formy glejaka mózgu mają bardzo różnorodne cechy. Te, które charakteryzują się powolnym wzrostem i których komórki zbliżone są budową do komórek prawidłowych, są w swym przebiegu łagodniejsze i rokują zdecydowanie lepiej.
Formy anaplastyczne (czyli nisko zróżnicowane, których komórki nie są podobne do tych, z których się wywodzą), szybko rosnące, z ogniskami martwicy, są bardziej agresywne, dają przy najwyższym stopniu złośliwości średni czas przeżycia 14 miesięcy, niezależnie od sposobu leczenia. Wśród tych nowotworów znajduje się najczęściej występujący u dorosłych glejak wielopostaciowy.
Glejaki pojawiają się u dzieci relatywnie częściej niż u dorosłych, ale mimo zwykle mniej korzystnej lokalizacji, są w mniejszym odsetku przypadków powodem śmierci chorego.Leczenie glejaków
O ile guz jest dobrze odgraniczony, nie nacieka w dużym stopniu otaczających go struktur, leczeniem podstawowym jest zabieg chirurgiczny zmierzający do całkowitego usunięcia nowotworu. Jeśli stopień zaawansowania nowotworu jest zbyt duży, rezygnuje się z zabiegu operacyjnego. Często też wykonuje się częściową resekcję (wycięcie) guza albo zabiegi stomijne, pozwalające na wytworzenie dodatkowej drogi odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego. Celem tych procedur jest ograniczenie ucisku guza na otaczające tkanki i obniżenie nadciśnienia śródczaszkowego, a tym samym przedłużenie życie pacjenta.
W niemal każdym przypadku częścią leczenia jest chemioterapia i radioterapia, choć poszczególne typy glejaków mają zróżnicowaną wrażliwość na tego typu działania. W radioterapii stosuje się zarówno napromienianie guza z zewnątrz (teleradioterapia), jak i (w uzasadnionych przypadkach) brachyterapię - napromienienie izotopem promieniotwórczym wszczepionym do wnętrza guza.
Dużo mówi się o zastosowaniu leczenia eksperymentalnego, ale żadna z licznych znanych metod (terapia genowa, wirusoterapia, leczenie zmiennym polem elektrycznym, leczenie glejaka wielopostaciowego za pomocą pochodzącego z konopi trans-?9-THC) nie potwierdziła jeszcze swojej skuteczności u ludzi.
