Koncentracja uwagi to niezbędny warunek efektywnej nauki i pracy. Uwaga jest zdolnością do skupiania się na informacjach istotnych w danym momencie i eliminowania ich nadmiaru. Wraz ze wzrostem koncentracji następuje zatem wyłączanie percepcji przedmiotów niezwiązanych z realizowanym zadaniem. Dzięki temu mózg może lepiej przetwarzać i zapamiętywać wiadomości.
Problemy z koncentracją
Zaburzenia koncentracji uwagi to powszechny problem, który dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych. Ze względu na specyfikę działania mózgu koncentracja jest z natury zjawiskiem, które nie trwa dłużej niż kilkanaście minut. O ile jednak jej wahania są nieuniknione, sztuką jest szybki powrót do właściwego zadania po chwili rozproszenia uwagi. Problemy z koncentracją wiążą się głównie z brakiem tej umiejętności.
Istnieje wiele czynników, które utrudniają utrzymanie koncentracji. Najczęściej są to tzw. dystraktory, czyli bodźce odciągające uwagę od realizowanego zadania. Należą do nich m.in.: hałas (np. włączony w tle telewizor), nieporządek (np. nadmiar przedmiotów na biurku), powiadomienia na portalach społecznościowych lub niewygodne ubranie.
Przyczyną braku koncentracji może być także nieodpowiedni styl uczenia się. Ludzie dzielą się na tzw. wzrokowców, słuchowców i kinestetyków. Przedstawiciele każdej grupy wykorzystują w procesie przyswajania informacji inny, dominujący u nich, zmysł. Kinestetyk, który uczy się głównie poprzez działanie, nie zdoła skoncentrować się na zadaniu wymagającym długotrwałego czytania, co bez trudu zrobi wzrokowiec. Ten jednak nie utrzyma skupienia podczas godzinnego wykładu.
Koncentrację utrudnia przeżywanie silnych emocji, zarówno negatywnych, jak i pozytywnych. Często dotyczą one zadania, na którym należy się skupić. Stres, jaki wiąże się z presją czasu, uruchamia mechanizm błędnego koła – im większy problem z koncentracją i związana z nim strata cennego czasu, tym większy niepokój i frustracja, które pociągają za sobą jeszcze większą trudność ze skupieniem uwagi.
Inne istotne przyczyny zaburzeń koncentracji to:
- przemęczenie,
- niewyspanie,
- nadmiar obowiązków,
- niedożywienie lub zła dieta,
- problemy zdrowotne.
Jak poprawić koncentrację?
Lepszą koncentrację można uzyskać, przestrzegając ważnych zasad, które dotyczą zarówno samej higieny pracy, jak i trybu życia. Skupieniu uwagi służy:
-
nawodnienie organizmu – dziennie należy spożywać około 1,5–2 l czystej wody, niezbędnej do prawidłowego przewodzenia impulsów nerwowych,
-
dieta bogata w warzywa, owoce, ryby, produkty pełnoziarniste, orzechy – są źródłem niezbędnych dla prawidłowej pracy mózgu witamin, minerałów i kwasów tłuszczowych,
-
aktywność fizyczna, zwłaszcza przed zadaniem wymagającym koncentracji – dotlenia mózg, wytwarza pozytywny nastrój i redukuje stres,
-
zdrowy sen – bez odpowiedniej ilości i głębokości snu organizm nie jest w stanie się zregenerować, a mózg zasymilować nowych informacji,
-
odpowiednie miejsce pracy – otoczenie pozbawione dystraktorów (uporządkowane, bez nadmiaru przedmiotów, jaskrawych kolorów, hałasu itd.), dobrze przewietrzone, z optymalną temperaturą, oświetleniem i wilgotnością powietrza,
-
pozytywne myślenie i motywacja – przed rozpoczęciem każdego zadania należy mieć jasny, istotny cel działania, ponieważ nie sposób skoncentrować się na czymś, co nie ma znaczenia,
-
przygotowanie planu działania – stworzenie listy czynności związanych z określonym przedsięwzięciem oraz wyznaczenie małych kroków przybliżających do realizacji celu redukuje liczbę obciążeń – łatwiej skoncentrować się na prostszych, mniejszych zadaniach, niż działać w obliczu dużego wyzwania,
-
wykonywanie jednego zadania naraz – próba skoncentrowania się na kilku czynnościach jednocześnie oznacza nieustanne przenoszenie uwagi z jednego zajęcia na inne, czyli jej rozproszenie,
-
robienie przerw podczas pracy – w związku z naturalnymi wahaniami koncentracji, jej spadki należy wykorzystywać na odpoczynek i regenerację sił, najlepiej dotlenienie mózgu, np. poprzez krótki spacer (przerwa może zaowocować kreatywnymi pomysłami!),
- relaksacja, aromaterapia itd. – działania służące odprężeniu ciała, wyciszeniu emocji i osiągnięciu spokoju umysłu.
Leki na koncentrację
Suplementy diety nie zastąpią korzyści płynących z przestrzegania powyższych zasad. Niemniej w okresach wymagających wzmożonej koncentracji można dodatkowo wspierać się dostępnymi w aptekach preparatami, które zawierają substancje wpływające korzystnie na pracę mózgu, takie jak: witaminy z grupy B, witamina E, lecytyna, magnez, cynk, selen, kofeina. Polecane są także ekstrakty z żeń-szenia, guarany i miłorzębu japońskiego.
Ćwiczenia na koncentrację
Koncentracja jest umiejętnością, którą można rozwijać. Nauka wymaga regularnych treningów (kilkanaście minut dziennie), które dają efekty już po kilku tygodniach. Najczęściej polecane ćwiczenia to wizualizacje (tworzenie i utrzymywanie w umyśle obrazów prostych przedmiotów), całkowite skupienie uwagi na wybranych obiektach, odliczanie wspak, np. od 100 do 1, powtarzanie słów itd. Ćwiczeniu koncentracji służy układanie puzzli i rozwiązywanie łamigłówek. Zalecaną i modną ostatnio metodą jest także trening uważności (mindfulness), czyli osiąganie stanu, w którym uwaga skierowana jest wyłącznie na to, czego doświadcza się w chwili obecnej – bez emocji, oceniania, wspomnień czy wybiegania w przyszłość.
