Drgania gałek ocznych występują podczas patrzenia na poruszający się przedmiot. Tak nazywany jest oczopląs optokinteyczny, który pojawia się np. podczas spoglądania za okno w samochodzie, busie czy pociągu.
Oczopląs - rodzaje
Oczopląs może mieć charakter fizjologiczny lub patologiczny. Oczopląs fizjologiczny, do którego zalicza się oczopląs optokinetyczny i oczopląs fiksacyjny są prawidłową reakcją oczu na zmieniające się obrazy. Natomiast oczopląs patologiczny dotyczy problemów ruchów gałkami najczęściej wywołanych chorobami mózgu lub schorzeń neurologicznych. Rodzajami oczopląsu w zależności od jego kierunku i szybkości faz,są:
- oczopląs wahadłowy,
- oczopląs skaczący,
- oczopląs samoistny,
- oczopląs wywołany,
- oczopląs podczasobrotowy,
- oczopląs poobrotowy,
- oczopląs cieplny,
- oczopląs wywołany przez ruchy nystagmoidalne gałek ocznych.
Oczopląs można podzielić na trzy grupy patologii związanych z miejscem uszkodzenia:
- oczopląs pochodzenia błędnikowy,
- oczopląs pochodzenia ocznego,
- oczopląs pochodzenia ośrodkowego
Przy opisie schorzenia wykorzystuje się cechy, takie jak: postać (poziomą, pionową, obrotową lub ukośną), kierunek, szybkość, natężenie, typ (wahadłowy lub rytmiczny), stałość oraz amplitudę.
Oczopląs - przyczyny
W zależności od rodzaju schorzenia oczopląs może mieć różne przyczyny. Oczopląs błędnikowy, który charakteryzuje się wysoką częstotliwością drgań gałki wywołuje zazwyczaj zapalenie błędnika, oraz ucha wewnętrznego, osteoskleroza błędnikowa (spowodowana niedosłuchem), nowotwór lub niedokrwienie ucha wewnętrznego.
Głównymi przyczynami oczopląsu związanego z chorobami układu neurologicznego jest uszkodzenie w okolicach czaszki lub jądra nerwu odwodzącego, udar niedokrwienny, bądź nieprawidłowość w obrębie śródmózgowia.
Do innych przyczyn oczopląsu można zaliczyć również nadużywanie leków, alkoholu lub branie narkotyków, a także chorobę Meniere’a, w czasie której w uchu wewnętrznym gromadzi się duża ilość endolimfy. Zazwyczaj schorzenie dotyka ludzi między 40. a 60. rokiem życia. Płyn zazwyczaj zbiera się w jednym uchu, ale może również w obu. Oczopląs mogą wywołać również leki uspokajające, przeciwdrgawkowe (fenytoina czy karbamazepina), sole litu oraz barbiturany.
Oczopląs - objawy
W przypadku każdego rodzaju oczopląsu patologicznego oscylacja gałek ocznych ma różną amplitudę oraz częstotliwość. Oczopląs konwergencyjno - retrakcyjny wywołany przez uszkodzenia czaszki charakteryzuje się wciąganiem gałek do środka oczodołu przy patrzeniu w górę. Ruchy oczu sprawiają, że rozmazują się obrazy. Człowiek lepiej widzi z bliska niż z daleka. W przypadku oczopląsu charakterystyczną cechą jest strefa neutralna, w której patologiczny ruch gałek ocznych zanika - najczęściej przy przechyleniu głowy na bok, podniesieniu brody lub skręceniu twarzy. Drgania mogą także występować tylko w przypadku zasłonięcia jednego oka, natomiast będą niewidoczne przy otwarciu oczu. W przypadku oczopląsu błędnikowego mimowolne ruchy ustają po przemknięciu lub całkowitym zamknięciu oczu.
Oczopląs - leczenie
Przed rozpoczęciem leczenia, okulista przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad dotyczący oczopląsu. Zaleca również szczegółowe badanie oczu za pomocą okularów Frenzla. Powszechnymi metodami rejestracji oczopląsu jest badanie ENG (elektronystagmografia) oraz badanie VNG (wideonystagmografia), które można robić pacjentom od 5. roku życia. W przypadku oczopląsu może być także przydatna konsultacja neurologiczna. Leczeniem oczopląsu może zająć się nie tylko okulista, ale również neurolog, onkolog, neurochirurg bądź laryngolog. Pacjenci, którzy mają oczopląs bez ustalonej przyczyny, zazwyczaj dostają okulary pryzmatyczne, które zmieniają obszar osi widzenia. Lekarz może również wstrzyknąć do mięśni gładkoruchowych gałek ocznych toksynę botulinową A, która usprawni ruch oczu. W niektórych przypadkach wykonywana jest operacja mięśni zewnętrznych gałki ocznej. W trakcie zabiegu lekarz przesuwa strefę neutralną na wprost.
Oczopląs - u dzieci i niemowląt
Oczopląs może mieć charakter wrodzony. Zdarza się, że schorzenie wywołane przez wadę wzroku, ustępuje do trzeciego roku życia. Przyczyną oczopląsu u niemowlaków może być zaćma, niedorozwój siatkówki, bielactwo lub guzy skrzyżowania nerwów wzrokowych. Jednym z typowych objawów towarzyszących guzom, poza oczopląsem, jest kręcz szyi (przychylenie głowy na bok), a także ruchy głową w pionie bądź w poziomie. Zazwyczaj ruchy gałek ocznych są stałe i pokrywają się z ruchami głowy. Rzadziej rozpoznawany jest u dzieci oczopląs ukryty (zanikanie oczopląsu przy zasłonięciu jednego oka).
