Nadwrażliwość zębów objawia się ich bólem, który może mieć różną intensywność. Dolegliwość dotyczy pojedynczych zębów lub całych łuków zębowych. Najczęściej występuje w obszarze szyjek zębowych. Na nadwrażliwe zęby skarży się około 30% Polaków.
Co powoduje nadwrażliwość zębów?
Zęby zbudowane są z zębiny, która wewnątrz wypełniona jest silnie unerwioną miazgą, na zewnątrz zaś pokryta szkliwem w obszarze korony, a cementem w części korzeniowej. Szkliwo stanowi najtwardszą tkankę organizmu. Jest nieunerwione i nieunaczynione, więc jakiekolwiek oddziaływanie na jego warstwę (np. wiercenie) nie wywołuje bólu. W zębinie jednak umiejscowione są zakończenia licznych, biegnących od miazgi kanalików, w których znajdują się naczynia krwionośne i włókna nerwowe. Przewodzą one bodźce bólowe, gdy utracą ochronę w postaci szkliwa.
Przyczyny dolegliwości bólowych przy nadwrażliwości zębów
Silna nadwrażliwość zębów na zimno czy na słodkie pokarmy oznacza, że nastąpiły mikropęknięcie lub starcie szkliwa albo recesja tkanki dziąsła. Problemy takie może wywoływać szereg przyczyn:
- erozja wywołana obecnością w jamie ustnej szybko trawiących szkliwo kwasów:
- pochodzenia zewnętrznego – zawartych w żywności (cytrusach, sokach owocowych, napojach gazowanych), w ślinie (zakwaszonej np. jedzeniem dużej ilości słodyczy) albo w płytce nazębnej (powstającej np. w związku z paleniem papierosów),
- pochodzenia wewnętrznego – kwas żołądkowy, który trafia do jamy ustnej na skutek refluksu albo częstych wymiotów (powoduje nadwrażliwość zębów w ciąży czy przy bulimii),
- nieprawidłowa higiena jamy ustnej – niewłaściwa technika szczotkowania, używanie za twardej szczoteczki, nieodpowiedniej pasty, zbyt częste lub niestaranne mycie zębów,
- choroby zębów i przyzębia – np. próchnica, paradontoza (recesja dziąsła powodująca odsłanianie szyjek zębowych, szczególnie wrażliwych na ból w związku z faktem, że mają jedynie cienką warstwę szkliwa),
- nieprawidłowa budowa zębów lub wady zgryzu,
- bruksizm (ścieranie zębów przez zgrzytanie, zwłaszcza przez sen),
- mechaniczne urazy (np. spowodowane gryzieniem twardych przedmiotów).
Istnieje także zjawisko nadwrażliwości spowodowanej zabiegami stomatologicznymi (np. nadwrażliwość zębów po wybielaniu, piaskowaniu, skalingu). Wówczas ból ustępuje najpóźniej po kilku tygodniach.
Nadwrażliwość zębów – objawy i konsekwencje
Nadwrażliwe zęby reagują nadmiernie na bodźce termiczne (zimno, ciepło), dotykowe (szczotkowanie, gryzienie, procedury stomatologiczne), chemiczne (kwaśne pokarmy, treść żołądka). Dlatego nadwrażliwości zębów nie towarzyszy ciągły ból, lecz zwykle krótki i ostry – spowodowany reakcją odsłoniętej zębiny.
Dolegliwości bólowe obniżają komfort życia chorych, często zmuszając ich np. do rezygnacji z jedzenia ulubionych potraw. Konsekwencją nadwrażliwości zębów jest także zwykle niezbyt staranna higiena jamy ustnej (unikanie szczotkowania i nitkowania wrażliwych miejsc), co powoduje efekt błędnego koła. Następuje odkładanie się płytki nazębnej czy rozwój chorób przyzębia, w związku z czym pogłębia się nadwrażliwość zębów.
Jak leczyć nadwrażliwość zębów?
Nadwrażliwości zębów należy przede wszystkim przeciwdziałać, co wymaga regularnych (co pół roku) wizyt u stomatologa. Gdy dolegliwości już wystąpią, lekarz może wyeliminować je za pomocą np. impregnacji (pokrycie zębów preparatem zmniejszającym nadwrażliwość) czy fluoryzacji (zabieg wzmacnia szkliwo). Rolą stomatologa jest także właściwe zdiagnozowanie przyczyn nadwrażliwości zębów. Jeśli nie wywołuje ich toczący się proces chorobowy (np. próchnica, zapalenie miazgi) albo np. brak szczelności wypełnienia, objawom bólowym najczęściej można zapobiec domowymi sposobami.
Domowe sposoby na nadwrażliwość zębów
Przede wszystkim trzeba w prawidłowy sposób dbać o higienę jamy ustnej. Zęby należy myć regularnie, najlepiej 2 razy dziennie (rano i wieczorem) przez około 2 minuty, używając szczoteczki z miękkim włosiem i stosując odpowiednią technikę szczotkowania. Zaleca się wykonywanie ruchów wymiatających – od dziąseł ku koronom zębów, a także wystrzeganie się szczotkowania poziomego (wzdłuż łuków zębowych). Nie wolno przy tym zbyt mocno dociskać szczoteczki do powierzchni zębów. Obszary między zębami należy starannie oczyszczać z resztek jedzenia nicią dentystyczną.
Odpowiednia pasta na nadwrażliwość zębów to taka, która ma niski stopień ścieralności, oznaczany skrótem RDA (optymalna liczba to 30 RDA). Jeśli na tubce brakuje tego oznaczenia, można sprawdzić, czy pasta jest odpowiednia, rozcierając odrobinę między palcami. Gdy wyczuwalne są drobinki, to znak, że preparat może nadmiernie ścierać szkliwo i trzeba wybrać łagodniejszy. Pasta na nadwrażliwe zęby zawiera najczęściej dużo fluoru (np. aminofluorek, który zamyka kanaliki zębiny) i wapnia (sole wapnia odbudowują szkliwo). W jej składzie nie powinny się znajdować substancje wybielające czy ścierające osad nazębny, ponieważ osłabiają one szkliwo.
Domowe sposoby na nadwrażliwość zębów to głównie płukanki, które – przy silnych dolegliwościach bólowych – można stosować nawet jako alternatywę dla szczotkowania. Oprócz dostępnego w aptekach czy drogeriach płynu do płukania ust z fluorem, zastosować można np. olej kokosowy (zwalcza bakterie), wodny roztwór soli (tworzy w ustach środowisko zasadowe), syrop z cebuli (zawiera flawonoidy o silnych właściwościach przeciwzapalnych).
Należy powstrzymywać się od mycia zębów bezpośrednio po posiłku, zwłaszcza zawierającym kwasy (np. z cytrusów). Warto odczekać przynajmniej 30 minut, by nie naruszyć osłabionego szkliwa.
Nadwrażliwości zębów można także zapobiegać, spożywając produkty bogate w wapń, fosfor oraz witaminę D3. Należy unikać żywności zawierającej kwasy i cukry proste.
