Nadnercza tworzą dwa gruczoły znajdujące się, jak sama nazwa wskazuje, nad górnym biegunem nerek. Lewe nadnercze swym kształtem przypomina półksiężyc, prawe nadnercze przybiera kształt piramidy.
Nadnercza – budowa i hormony
Nadnercza złożone są z dwóch części: korowej oraz rdzeniowej. Pojedyncze nadnercze waży zazwyczaj około 10-15 g, a jego grubość nie przekracza 6 mm.
Kora nadnerczy stanowi większość masy gruczołu i złożona jest z trzech warstw: kłębkowatej, pasmowatej i siatkowatej. Kora jest zewnętrzną częścią nadnerczy.
W korze nadnerczy produkowane są hormony sterydowe:
-
kortyzol (inaczej hydrokortyzon) – zwiększa stężenie glukozy we krwi w czasie stresu;
- aldosteron - wpływa na równowagę wodno-mineralną organizmu;
- androgeny (w minimalnych ilościach).
Rdzeń nadnerczy stanowi centralną część nadnercza, złożony jest z brył i beleczek nabłonkowych, łączących się w sieć. W rdzeniu występują także naczynia włosowate oraz żylne. Rdzeń przypomina budową zwój nerwowy.
Rdzeń nadnerczy bierze udział w produkcji katecholamin, głównie adrenaliny oraz noradrenaliny. Adrenalina wytwarzana jest w sytuacjach stresu i pozwala na błyskawiczną reakcję w momencie zagrożenia. Objawia się przyspieszonym biciem serca, wzrostem ciśnienia krwi, rozszerzeniem oskrzeli i źrenic. Poza tym adrenalina reguluje poziom cukru we krwi.
Zobacz także: Hormony nadnerczy – za co odpowiadają? Badania i najczęstsze objawy zaburzeń
Noradrenalina wpływa na aktywność mózgu i przygotowanie ciała do aktywności. Zwiększa czujność, zdolność zapamiętywania, umożliwia koncentrację oraz wpływa na wzrost uczucia niepokoju i lęku w organizmie. Noradrenalina przyczynia się także do utrzymania prawidłowego ciśnienia krwi.
Choroby nadnerczy – rodzaje i objawy
Hormony produkowane przez nadnercza wpływają na wiele procesów fizjologicznych, dlatego objawy nieprawidłowej pracy nadnerczy są bardzo mało charakterystyczne. Częstym zjawiskiem w przypadku chorób nadnerczy jest wzrost poziomu cukru we krwi, wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenia pracy serca (zwłaszcza po wysiłku), a także zaburzenia wodno-elektrolitowe (częstomocz, utrata potasu z organizmu).
Wśród chorób nadnerczy lekarze najczęściej wymieniają: chorobę Addisona (pierwotna niedoczynność nadnerczy), hiperaldosteronizm, zespół Cushinga (nadczynność kory nadnerczy) i chorobę Cushinga (nadczynność kory nadnerczy wywołana gruczolakiem przysadki) i guzy chromochłonne (nadczynność rdzenia nadnerczy).
Nadnercza – choroba Addisona
Najczęściej występującą chorobą nadnerczy jest ich niedoczynność (choroba Addisona). O niedoczynności można mówić w przypadku niskiego stężenia wytwarzanych hormonów przez korę nadnerczy. Niedoczynność nadnerczy zdarza się rzadko – u około 5 na 10 000 osób. Medycyna wciąż nie poznała dokładnej przyczyny choroby Addisona, część lekarzy twierdzi, że jest to rodzaj choroby autoimmunologicznej. Choroba Addisona dotyka zarówno młode, jak i starsze osoby.
Objawami choroby Addisona są najczęściej: nadmierny apetyt na sól, osłabienie organizmu, brak łaknienia, chudnięcie, ból brzucha, nudności, wymioty, przyciemnienie blizn i piegów, wypadanie włosów, zaciemnienie skóry i częste zmiany nastroju.
Nadnercza – hiperaldosteronizm
Hiperaldosteronizm polega na wzmożonej produkcji aldosteronu w nadnerczach. Choroba wpływa na nerki, zaburzając wydalanie przez nie wody i sodu przy jednoczesnym zwiększeniu wydalania potasu. Hiperaldosteronizm dotyka najczęściej osoby w przedziale wiekowym 30–50 lat i częściej kobiety niż mężczyzn. Zaburzenie może być spowodowane niewydolnością krążenia, marskością wątroby, stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych i leków moczopędnych, które przyśpieszają wydalanie potasu. Wśród potencjalnych przyczyn tej choroby lekarze wymieniają także nieleczone nadciśnienie tętnicze i schorzenia nerek.
Objawami hiperaldosteronizmu najczęściej są: osłabienie mięśni, zmęczenie, drętwienia kończyn, zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu w nocy, zaburzenia widzenia, bóle głowy, nadciśnienie tętnicze charakteryzujące się wysokimi wartościami ciśnienia rozkurczowego.
Nadnercza – zespół i choroba Cushinga
O zespole Cushinga mówimy w przypadku nadczynności kory nadnerczy. Dzieje się tak, gdy gruczoły produkują nadmierne ilości kortyzolu. Najczęstszymi przyczynami tego zjawiska są guzy nadnerczy, przerost nadnerczy, ale zdarzą się też u osób przyjmujących duże dawki leków z grupy kortykosteroidów. Choroba Cushinga występuje, gdy przyczyną zaburzenia pracy nadnerczy jest przysadka mózgowa. Może występować u osób stosujących przez dłuższy czas sterydy oraz chorych z gruczolakiem przysadki.
Wśród objawów zespołu i choroby Cushinga najczęściej wymienia się otyłość (charakteryzującą się gromadzeniem tłuszczu w obrębie tułowia i karku), różowe rozstępy na skórze, obrzęk powiek, jaskrawoczerwone rumieńce, nadmierne owłosienie u kobiet, łojotok oraz trądzik, nadciśnienie tętnicze, osłabienie mięśni, zmiany nastroju, zaburzenia miesiączkowania, bóle kości i niską odporność.
Nadnercza – guzy chromochłonne
Guzy występujące w nadnerczach mają najczęściej łagodny charakter. Przyczyna ich powstawania wciąż nie została w pełni poznana. Szacuje się, że guzy chromochłonne mają podłoże genetyczne. Symptomami guzów są objawy związane z nadmiernym wytwarzaniem hormonów nadnerczy, w tym między innymi kołatanie serca po wysiłku, nadwrażliwość na zimno, nerwowość, lęk i osłabienie.
