Nadnercza znajdują się w przestrzeni zaotrzewnowej, tuż nad nerkami. Są to parzyste gruczoły, które zbudowane są z kory i rdzenia. W korze produkowane są m.in. glikokortykoidy, mineralokortykoidy oraz hormony płciowe, a w rdzeniu wytwarzane są katecholaminy jak adrenalina, dopamina czy noradrenalina. Hormony nadnerczy regulują gospodarkę wodno-mineralną organizmu, odpowiadają za metabolizm czy wykształcanie cech płciowych. Zaburzenia w wydzielaniu hormonów nadnerczy mogą powodować tycie, a także wiele problemów zdrowotnych.
Hormony nadnerczy a tycie
Tycie jest jednym z objawów nadczynności kory nadnerczy, w wyniku której wytwarzany jest nadmiar kortykosteroidów. Przyczyną schorzenia może być choroba nadnerczy nazywana zespołem Cushinga. Za nadmierne wytwarzanie kortykosteroidów może odpowiadać także przysadka mózgowa, która steruje pracą nadnerczy – wówczas jest to choroba Cushinga. Zespół Cushinga może być efektem gruczolaka lub raka nadnerczy, a choroba Cushinga występuje przy gruczolaku przysadki mózgowej.
Objawem nadczynności kory nadnerczy jest otyłość. Tłuszcz gromadzi się głównie na karku, brzuchu i okolicach twarzy, chory ma różowe rozstępy na brzuchu, a jego twarz jest nalana. Dodatkowo pojawia się osłabienie mięśni, wyszczuplenie kończyn, nadciśnienie tętnicze, osłabienie i bóle kości, niska odporność na infekcje, nadmierne owłosienie i zaburzenia miesiączkowania u kobiet.
W leczeniu stosowane są leki, które hamują produkcję hormonów nadnerczy wytwarzanych przez korę i obniżają ciśnienie krwi, a także leczenie chirurgiczne w przypadku gruczolaka lub raka. Zalecana jest niskokaloryczna dieta i unikanie sytuacji mogących sprzyjać urazom.
Zaburzenia hormonalne u dzieci. Co jest jego przyczyną? Więcej na filmie:
Hormony nadnerczy – objawy chorób
Oprócz zespołu Cushinga występują także inne schorzenia będące efektem nieprawidłowej pracy nadnerczy. Zaburzenia wytwarzania hormonów nadnerczy mogą wynikać z obecności guza chromochłonnego. Najczęściej jest on wykrywany u osób w wieku 30–50 lat, a jego przyczyną jest nadciśnienie wtórne. O guzie może świadczyć nadmierna produkcja adrenaliny i noradrenaliny.
Nadmiar tych hormonów nadnerczy daje niecharakterystyczne objawy, do których zalicza się:
- nadciśnienie tętnicze o charakterze napadowym z towarzyszącym mu bólem głowy i zlewnymi potami,
- kołatanie serca po wysiłku,
- ciągłe uczucie głodu,
- nerwowość.
Leczenie polega na obniżaniu ciśnienia i normowaniu pracy serca. Po trwającej 2 tygodnie terapii konieczne jest operacyjne usunięcie guza.
Kolejną chorobą, której przyczyną jest nieprawidłowe funkcjonowanie nadnerczy, jest choroba Addisona, nazywana także pierwotną niedoczynnością kory nadnerczy. To schorzenie autoimmunologiczne, powodujące niedobór hormonów produkowanych przez korę nadnerczy.
Objawy tego schorzenia to:
- znaczne osłabienie siły mięśniowej i związana z tym skłonność do zasłabnięć,
- brak apetytu, z wyjątkiem chęci spożywania produktów słonych,
- nudności i wymioty skutkujące utratą wagi,
- chwiejność emocjonalna.
Hormony - jak wpływają na organizm człowieka? Rozwiąż quiz i sprawdź swoją wiedzę o nich!
Chorobą związaną z zaburzeniami pracy nadnerczy jest również hiperaldosteronizm. Kora nadnerczy wydziela wówczas nadmierne ilości aldosteronu, który sprawia, że nerki wydalają więcej potasu, a mniej wody i sodu. Choroba najczęściej dotyka kobiety w wieku 30–50 lat, a jej objawy to:
- drętwienie kończyn,
- wzmożone pragnienie,
- często oddawanie moczu, także w nocy,
- osłabienie mięśniowe,
- przemijające kurcze i porażenia mięśni,
- zaburzenia widzenia,
- bóle głowy,
- nadciśnienie tętnicze z wysokim ciśnieniem rozkurczowym.
Jakie badania wykorzystywane są w diagnostyce chorób nadnerczy?
Poziom hormonów nadnerczy określa się na podstawie badań krwi i moczu. Najczęściej wykonywanym badaniem jest oznaczenie miana kortyzolu w surowicy krwi oraz w dobowej zbiórce moczu. Stężenie tego hormonu we krwi zależy od pory dnia – najwyższe jest o 6 rano, a najniższe o północy. W chorobach związanych z tym hormonem dochodzi do zniesienia dobowego rytmu wydzielania, a jego stężenie jest stale podwyższone.
Androgeny i aldosteron także można oznaczyć we krwi lub moczu. Badania tych hormonów nadnerczy zlecane są wtedy, gdy występują objawy związane z ich niedoborem lub nadmiarem.
Przy zaburzeniach funkcjonowania nadnerczy oprócz badania krwi i moczu wykonuje się także badania obrazowe. Jest to niezbędne, aby określić, czy przyczyną problemów jest guz. Najczęściej wykonywane jest badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej. Nadnercza są położone głęboko, dlatego badanie to daje efekty tylko u osób szczupłych i u dzieci. Zamiast USG, lekarz może zlecić tomografię, rezonans magnetyczny lub badania scyntygraficzne. Są to badania dokładniejsze, które pozwalają określić rozmiary i symetryczność guza, a także uszkodzenia nadnerczy będące efektem przerzutów nowotworowych lub innych chorób.
Przekonajcie się, czy antykoncepcja hormonalna może leczyć:
