Nadnercza to parzysty narząd znajdujący się - jak sama nazwa wskazuje - nad nerkami, a konkretnie na górnych biegunach obu nerek. Zbudowane są z kory oraz rdzenia. Pełnią rolę narządu endokrynnego, czyli odpowiadają za produkcję hormonów - glikokortykosteroidów (GKS), mineralokortykosteroidów (MKS) czy androgenów. Podczas różnych procesów patologicznych i chorób toczących się w organizmie człowieka może dojść do uszkodzenia funkcji kory nadnerczy, co skutkuje niedoborem hormonów przez nią produkowanych i objawami jej niedoczynności, czyli rozwojem choroby Addisona. Głównym sposobem leczenia jest substytucja brakujących hormonów, szczególnie kortyzolu. Jeśli zespół Addisona nie jest leczony, nieuchronnie prowadzi do zgonu.
Jakie mogą być przyczyny choroby Addisona?
Do najczęstszej przyczyny zespołu Addisona zalicza się proces autoimmunologiczny, który jest kojarzony często z innymi chorobami autoimmunologicznymi w naszym organizmie, np. chorobami tarczycy. Wśród pozostałych przyczyn wyróżnia się: gruźlicę, zakażenia grzybicze, AIDS, choroby nowotworowe, wrodzone zaburzenia, takie jak hipoplazja nadnerczy. Przyczyny mogą być też jatrogenne - schorzenie występuje na skutek leczenia innej jednostki chorobowej. Do takiej sytuacji może dojść, kiedy osoba przeszła zabieg obustronnego usunięcia nadnerczy i nie stosuje odpowiedniej suplementacji. Również po długotrwałym przyjmowaniu leków glikokortykosteroidowych może wystąpić przejściowy stan niedoczynności kory nadnerczy, która została danymi farmaceutykami wyhamowana.
Objawy choroby Addisona
Osoby z chorobą Addisona odczuwają stałe osłabienie, łatwą męczliwość. Wynika to ze skłonności do hipotensji ortostatycznej (spadku ciśnienia podczas zmian pozycji ciała) i hipoglikemii.
Bardzo źle tolerują wysiłek fizyczny i stres, czyli sytuacje, w których te hormony są niezbędne. Ponadto można zaobserwować chudnięcie, luźne stolce, wymioty, bóle mięśni. To, co może przykuć szczególną uwagę, to nagła chęć spożywania słonych posiłków, niskie ciśnienie i charakterystyczne zmiany skórne.Objawy skórne w chorobie Addisona
Za odcień naszej skóry odpowiada przede wszystkim melanina. Natomiast w stanach patologicznych, takich jak niedoczynność kory nadnerczy, receptory w skórze reagują nie tylko na melaninę, ale także na hormony przysadkowe. Nadnercza działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Przysadka produkuje hormon ACTH, który oddziałuje na nadnercza i stymuluje je do produkcji kortyzolu. Jeśli poziom kortyzolu jest prawidłowy, nie ma potrzeby dalszej produkcji ACTH przez przysadkę. W sytuacji niedoczynności kory nadnerczy ACTH jest produkowane stale i oddziałuje na receptory skórne. W efekcie dochodzi do ciemnienia skóry, szczególnie w miejscach narażonych na promieniowanie słoneczne. Charakterystyczne jest brunatne zabarwienie łokci, grzbietu rąk, otoczek brodawek sutkowych i blizn.
Diagnostyka choroby Addisona
Podstawą diagnostyki są badania hormonalne i test stymulacji kortykotropiną. Polega on na podaniu kortykotropiny i sprawdzeniu poziomu kortyzolu we krwi; jeśli poziom kortyzolu wzrasta, można wykluczyć chorobę Addisona. Badania obrazowe mają mniejszy udział w diagnostyce, jednak pozwalają na ujawnienie zwapnień czy zaników nadnerczy w procesie patologicznym.
Leczenie substytucyjne choroby Addisona
Głównym sposobem leczenia jest substytucja brakujących hormonów. Substytucja GKS polega na przyjmowaniu hydroksykortyzonu. Dawkę należy dobrać indywidualnie. W momencie, kiedy dana osoba jest narażona na sytuację stresową, typu operacja, ciężkie zakażenie, konieczne jest zwiększenie dawki hydroksykortyzonu. Substytucja mineralokortykosteroidów, czyli fludrokortyzonu zależy od tolerancji tego leku. Jeśli dochodzi do nadmiernego wzrostu ciśnienia u osób wrażliwych na fludrokortyzon, należy z niego zrezygnować. Substytucja androgenowa jest również sprawą indywidualną.
Wtórna niedoczynność kory nadnerczy
Jak wcześniej wspomniano, może się zdarzyć, że w wyniku przewlekłej kortykoterapii dojdzie do zahamowania wydzielania ACTH przez przysadkę mózgową. Inne przyczyny to guzy przysadki, udar przysadki czy zmiany pourazowe. Objawy będą takie, jak w chorobie Addisona, jednak słabiej wyrażone. Głownie występują zmiany skórne. Badania obrazowe spełniają tu większą rolę, ponieważ pozwalają wykryć patologię w obrębie przysadki mózgowej. We wtórnej niedoczynności kory nadnerczy również stosuje się suplementację glikokortykosteroidów, a dodatkowo - dietę bogatosolną.
Podsumowanie
Choroba Addisona to zespół objawów wynikających z niedoborów hormonów kory nadnerczy, w szczególności kortyzolu. Jeśli osoba z tym zespołem jest leczona poprzez suplementację odpowiednich hormonów, wtedy choroba nie powoduje ani znacznego pogorszenia jakości życia, ani skrócenia jego długości.
