Cyberprzemoc (ang. cyberbullying, cyberstalking) to zjawisko, którego rozwój jest związany z postępem technologicznym. Dlatego nieustannie poszerza ono zasięg, dotykając coraz większej liczby użytkowników internetu czy telefonii komórkowej. Choć cyberprzemoc jest działaniem na płaszczyźnie wirtualnej, prowadzi do jak najbardziej realnych krzywd.
Cyberprzemoc – współczesny sposób wyrażania agresji
Cyberprzemoc związana jest z upowszechnianiem się cyfrowych technologii, ale w gruncie rzeczy nie jest zjawiskiem nowym – stanowi współczesną formę wyrazu agresji pojawiającej się między ludźmi od zarania dziejów. Zjawisko to obrazują zmiany w środowisku nastolatków, wśród których znajduje się wyjątkowo liczna grupa sprawców (około 20% dzieci w wieku gimnazjalnym – według badań dra hab. Jacka Pyżalskiego przeprowadzonych w 2012 r.) i ofiar cyberprzemocy (około 7% w tej samej grupie wiekowej). Jeszcze kilkanaście lat temu codziennością były kłótnie czy bójki na szkolnych korytarzach. Obecnie złość czy dezaprobatę młodzież częściej okazuje w mediach społecznościowych, gdzie szanse są wyrównane niezależnie od warunków fizycznych, łatwiej o anonimowość i niejednokrotnie nie trzeba ponosić żadnych konsekwencji swoich czynów.
Na czym polega cyberprzemoc?
Cyberprzemoc to nękanie za pomocą takich narzędzi, jak wiadomości tekstowe, e-maile, witryny internetowe, fora dyskusyjne, portale społecznościowe. Osoby dopuszczające się wirtualnej agresji nazywa się stalkerami (od ang. stalk – prześladować). Ofiary mogą być nękane – zastraszane, szantażowane, obrażane, wyśmiewane czy dyskredytowane – np. poprzez:
- wysyłane do nich esemesów, e-maili,
- komentowanie ich aktywności w sieci,
- tworzenie wpisów w mediach społecznościowych,
- publikowanie informacji, zdjęć, nagrań (prawdziwych lub sfabrykowanych).
Ofiary i sprawcy cyberprzemocy
Ofiarą wirtualnej przemocy może zostać każdy. Najczęściej padają nią osoby, które wzbudzają silne emocje (np. zawiść, lęk) lub które wydają się słabe, bezbronne (z łatwością i bez konsekwencji można na nich wyładować swoją agresję). Sprawcy cyberprzemocy to zwykle ludzie o niskich kompetencjach społecznych i zaniżonym poczuciu własnej wartości. Nie będąc w stanie zbudować pozytywnego wizerunku swojej osoby w oparciu o posiadane atuty, czynią to kosztem innych. Warto zauważyć, że stalkerzy (zwłaszcza młodociani) często nie dostrzegają związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy swoją aktywnością a krzywdą ofiar – ich działania wynikają z braku wyobraźni i empatii.
Polecamy: Osobowość chwiejna emocjonalnie – typy, przyczyny, leczenie
Jakie są pierwsze objawy depresji? Odpowiedź znajdziesz w naszym filmie
Czynniki sprzyjające cyberprzemocy
Przyczyny cyberprzemocy nie różnią się od powodów wszelkich innych form agresji. Rozwojowi tego zjawiska sprzyja jednak wiele okoliczności:
- poczucie anonimowości i bezkarności,
- łatwość, z jaką można dopuścić się aktów wirtualnej agresji,
- komfort i bezpieczeństwo, jakie można zachować, unikając bezpośredniej konfrontacji z ofiarą,
- podzielenie odpowiedzialności za akty wirtualnej agresji, gdy dołączają się do niej inne osoby,
- złudzenie, że zadawana ofierze krzywda nie ma rangi realnego wykroczenia,
- związany z nieustannym rozwojem technologii brak adekwatnych narzędzi przeciwdziałania wirtualnej agresji.
Konsekwencje cyberprzemocy
Cyberprzemoc – w przeciwieństwie do przemocy fizycznej – nie pozostawia widocznych śladów i często pozostaje niezauważona przez otoczenie ofiary. Nie oznacza to jednak, że jest mniej dotkliwa. Może mieć również znacznie poważniejsze konsekwencje niż fizyczna agresja. Ofiary cyberprzemocy żyją w poczuciu osaczenia, zagrożenia, upokorzenia, a jednocześnie bezradności, bo często nawet nie są w stanie ustalić, kto jest agresorem. Ich cierpienie jest tym większe, że nękanie w sieci pozwala na błyskawiczne upowszechnienie obraźliwych czy kompromitujących materiałów, a ich całkowite usunięcie jest trudne, a wręcz niemożliwe. Przykre doświadczenia osoby dotkniętej cyberprzemocą podkopują jej samoocenę, wywołują szereg dolegliwości psychosomatycznych (np. zaburzenia snu, depresję), a nawet mogą stać się przyczyną samobójstwa (odnotowano niejeden przypadek samobójczej śmierci ofiar cyberstalkingu).
Polecamy: Jak rozpoznać depresję endogenną? Przyczyny, objawy i leczenie tego zaburzenia psychicznego
Jak radzić sobie z cyberprzemocą?
Cyberprzemocy należy przede wszystkim zapobiegać. Ponieważ zjawisko to bardzo często dotyczy młodzieży i to ona jest najsilniej narażona na negatywne konsekwencje cyberataków, ogromnie istotna jest rola rodziców – uświadamianie dzieciom czyhających na nie zagrożeń, budowanie ich pozytywnej samooceny, uczenie szacunku dla rówieśników itd.
Kiedy cyberprzemoc stanie się już faktem, jej ofiara może bronić się, nie reagując na zaczepki agresora i tym samym nie prowokując go do dalszych działań. Jeśli ta metoda okaże się nieskuteczna, należy zachować dowody cyberprzemocy (np. obraźliwe SMS-y) i zgłosić problem administratorowi sieci lub zwrócić się z prośbą o pomoc do takich instytucji, jak np. Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży. Ponieważ akty cyberstalkingu podlegają w Polsce odpowiedzialności karnej, można także poinformować o nich policję.
Osoby będące świadkami cyberprzemocy powinny jawnie okazać wsparcie ofiarom, a przede wszystkim nie upowszechniać krzywdzących treści. Stalkerów zwykle powstrzymuje od aktów agresji brak akceptacji społecznej, bo to jej uzyskanie jest głównym celem ich działań.
