Smog jest zjawiskiem atmosferycznym, które ujawnia się jako chmura zanieczyszczeń powietrza unosząca się nad obszarem miasta lub terenów przemysłowych. Tworzą go różne związki chemiczne, pyły i gazy pochodzące z zakładów przemysłowych oraz spaliny samochodowe i produkty ich przemiany. Do zanieczyszczenia powietrza przyczyniają się również domowe piece i kotły grzewcze na paliwa stałe. Powstawaniu smogu sprzyja duża wilgotność powietrza i bezwietrzna pogoda. W tych warunkach dochodzi do kumulowania się zanieczyszczeń w powietrzu. Często pojawiający się smog i zły stan powietrza w Polsce to problem, który istnieje od dawna. Dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń są przekraczane w wielu polskich miastach, zwłaszcza znajdujących się na południu kraju, np. w Krakowie, na Śląsku, a także w Warszawie.
Rodzaje smogu
Wyróżnia się dwa rodzaje smogu:
- Smog fotochemiczny (utleniający) tworzy się w wyniku silnego nasłonecznienia. W składzie smogu fotochemicznego znajdują się tlenki azotu, węglowodory i tlenki węgla, które ulegają przemianom chemicznym wskutek czego powstają związki toksyczne, głównie nadtlenki. Smog fotochemiczny potocznie nazywany jest smogiem typu Los Angeles, gdzie został zaobserwowany po raz pierwszy.
- Smog kwaśny, nazywany inaczej mgłą przemysłową, powstaje w powietrzu wilgotnym oraz silnie zanieczyszczonym. Tworzą go kwaśne gazy (np. dwutlenek węgla, tlenek siarki) oraz trudno opadające pyły węglowe. Zjawisko to nasila się przeważnie w okresie od listopada do stycznia. Określany jest niekiedy jako smog londyński. W Polsce tego rodzaju zjawiskiem jest smog w Krakowie.
Skutki smogu dla zdrowia
Smog jest zjawiskiem o dużej szkodliwości dla zdrowia. Zanieczyszczenia powietrza tworzące smog – związki chemiczne, pyły i gazy są czynnikami silnie alergizującymi. Sprzyjają powstawaniu napadów astmy, dlatego zjawisko smogu jest szczególnie niebezpieczne dla alergików i astmatyków. Smog przyczynia się do zwiększenia zapadalności na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.
W jego składzie znajduje się pył zawieszony, zaliczany do związków o działaniu kancerogennym, czyli prowadzących do powstawania nowotworów, m.in. raka płuc. To niekorzystne zjawisko atmosferyczne może skutkować zaostrzeniem objawów różnych chorób, m.in. przewlekłego zapalenia oskrzeli oraz niewydolności oddechowej.
Smog kwaśny występujący w Polsce działa porażająco na drogi oddechowe oraz układ krążenia. Zanieczyszczenia powietrza mają również negatywny wpływ na układ nerwowy, zwłaszcza u dzieci i osób starszych. Badania naukowe dowodzą, że dzieci, które już w okresie prenatalnym (życia płodowego w organizmie matki) były narażone na wysokie stężenia zanieczyszczeń powietrza odznaczają się większymi problemami z koncentracją, pamięcią oraz uwagą. Długoletnia ekspozycja na pył zawieszony dotycząca osób w starszym wieku prowadzi do nasilenia i przyspieszenia procesów starzenia się układu nerwowego, co wiąże się z pogłębieniem pogorszenia sprawności umysłowej oraz zdolności poznawczych. U kobiet ciężarnych narażonych na zanieczyszczenia powietrza istnieje zwiększone ryzyko poronienia, obumarcia płodu oraz wcześniactwa. Zwiększona ekspozycja ciężarnych na związki obecne w smogu może skutkować zmniejszeniem wagi urodzeniowej dziecka, a także obwodu główki i długości ciała.
Smog w Polsce
Smog w Polsce tworzy się nad dużymi obszarami miast, nad miejscowościami w których mieszkańcy palą w przestarzałych kotłach, piecach i kominkach oraz nad ośrodkami przemysłowymi. Związki wchodzące w skład smogu są szkodliwe dla zdrowia, zwłaszcza dla astmatyków, dzieci i osób starszych. Jakość powietrza w Polsce nie jest najlepsza – należy ono do najbardziej zanieczyszczonych w Unii Europejskiej.
Najwyższe stężenie smogu występuje w miastach takich jak: Żywiec, Pszczyna, Rybnik, Wodzisław Śląski, Opoczno, Sucha Beskidzka, Kraków, Skawina i Nowy Sącz i Niepołomice W miastach zaliczanych do najczystszych w kraju (np. Słupsk, Gdynia, Gdańsk, Zamość, Olsztyn) jakość powietrza również przekracza dopuszczalne normy czystości.
Jak radzić sobie ze smogiem?
Pogarszająca się jakość powietrza w Polsce i wysoki poziom smogu są szczególnie niebezpieczne dla alergików, astmatyków, dzieci oraz osób w starszym wieku i kobiet ciężarnych. Jednym ze sposobów radzenia sobie ze smogiem i zapobiegania wdychaniu szkodliwych związków i pyłów zawieszonych w powietrzu są maseczki antysmogowe. Powinny być one wyposażone w specjalny filtr, który chroni przed zanieczyszczeniami powietrza oraz różnymi alergenami. W okresie znacznego podwyższenia poziomu smogu, osoby szczególne narażone na jego negatywny wpływ powinny ograniczyć przebywanie na zewnątrz do minimum.
Polski rząd i organizacje społeczne podejmują różne działania na rzecz zwalczania smogu i poprawy jakości powietrza w Polsce. Do działań tych należy np. darmowa komunikacja w dni smogowe w Krakowie, dopłaty do wymiany pieców, mobilne aplikacje służące do monitorowania jakości powietrza, budowa obwodnic oraz rozwój komunikacji miejskiej.
