Żylaki kończyn dolnych to jedna z powszechnych chorób cywilizacyjnych. W Polsce boryka się z nią około 10 milionów osób, w większości kobiet. Najczęstszą przyczynę tego schorzenia stanowi siedzący tryb życia. Dlatego najskuteczniejszy sposób na żylaki to aktywność fizyczna.
Żylaki są anomalią żył powierzchownych polegającą na ich nadmiernym poszerzeniu, wydłużeniu i charakterystycznym poskręcaniu na chorobowo zmienionym odcinku. Zmiany takie powstają na skutek niewydolności układu żylnego, a konkretnie – upośledzenia drożności w miejscach zgrubień. W zależności od przyczyn powstawania wyróżnia się dwa typy żylaków:
- pierwotne – ich przyczyną jest osłabienie ścian powierzchownych naczyń żylnych, co powoduje poszerzanie się żył,
- wtórne – powstają wskutek niedrożności żył głębokich i przepływu większej ilości krwi przez żyły powierzchowne.
W obu przypadkach konsekwencją poszerzenia światła żył jest niedomykalność zastawek żylnych. Powoduje to refluks krwi, czyli jej cofanie się przez zastawkę. W miejscach chorobowo zmienionych dochodzi do zastoju krwi, a często nawet do niebezpiecznych zakrzepów. Dlatego żylaków, które mogą wydawać się przede wszystkim mankamentem estetycznym, nie należy lekceważyć jako poważnego problemu zdrowotnego.
Żylaki a siedzący tryb życia
Żylaki de facto nie są chorobą, lecz zespołem objawów o różnych przyczynach. Należą do nich m.in.: uwarunkowania genetyczne, wiek, przynależność rasowa, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, noszenie zbyt obcisłych ubrań, ciąża, różne schorzenia (choroby nowotworowe, niewydolność nerek, wada serca, cukrzyca, i wiele innych). Etiologia żylaków w dużej mierze zależy od miejsca ich występowania. Wspólny jest jednak mechanizm powstawania zmian chorobowych, niezależnie od tego, czy są to żylaki powrózka nasiennego czy żylaki nóg. Krew płynąca żyłami w górę do serca musi pokonać siłę grawitacji. Służy temu z jednej strony praca zastawek żylnych, a z drugiej – tak zwanej pompy mięśniowej. Te pierwsze powodują, że krew płynąca żyłami pod niewielkim ciśnieniem nie cofa się, co następuje w przypadku niedomykalności zastawek. Pompa mięśniowa to nic innego jak skurcze mięśni i ich ucisk na żyły – powodujący wzrost ciśnienia krwi – podczas aktywności fizycznej. Przy jej braku, czyli na przykład w przypadku ośmiogodzinnej pracy w pozycji stojącej lub za biurkiem, może dochodzić do poważnych zaburzeń krążeniowych, a w efekcie do powstawania żylaków.
Objawy żylaków nóg
Żylaki w zaawansowanym stadium rozwoju są doskonale widoczne i łatwo je rozpoznać. Zwykle jednak jedynym sposobem na ich leczenie jest wówczas zabieg chirurgiczny. Dlatego warto zwrócić uwagę na wczesne objawy schorzenia, które występują w tak zwanym okresie przedżylakowym. Oto symptomy, które powinny nas skłonić do interwencji, nim pojawią się pierwsze wyczuwalne zgrubienia żył:
- tępy ból kończyn i uczucie ich ciężkości, zwykle po całym dniu lub po długotrwałym przebywaniu w jednej pozycji ciała,
- lekki obrzęk nóg,
- swędzenie miejsc chorobowo zmienionych,
- bolesne skurcze mięśni, zwłaszcza łydek,
- bardziej widoczne żyły (tak jakby były tuż pod skórą),
- pajączki naczyniowe na skórze.
Leczenie i usuwanie żylaków
Stwierdziwszy pierwsze objawy żylaków, można zastosować metody zachowawcze, które pomogą nam powstrzymać rozwój choroby. Pomocne będzie noszenie specjalnych rajstop uciskowych, które poprawiają krążenie i nie dopuszczają do poszerzania się naczyń. Dobrą praktyką jest także regularne leżenie z uniesionymi kończynami. Warto stosować przy tym żel lub krem na żylaki, zawierający wyciągi z kasztanowca, rutyny czy arniki, który nie tylko złagodzi ból i obrzęki, ale przede wszystkim wzmocni ściany naczyń krwionośnych i poprawi mikrokrążenie. Zmniejszeniu przepuszczalności naczyń i poprawie krążenia służy także leczenie farmakologiczne z użyciem preparatów na bazie diosminy, rutyny lub hesperydyny.
W przypadku zaawansowanego stadium rozwoju żylaków stosuje się różnego rodzaju zabiegi chirurgiczne, zmierzające do zamknięcia światła żylaków:
- skleroterapię (ostrzykiwanie) – zabieg (wykonywany w znieczuleniu miejscowym lub zewnątrzoponowym) polegający na wstrzyknięciu do żyły substancji powodującej zwłóknienie ścian i zamknięcie naczynia,
- krioterapię/termokoagulację – zamrażanie/poddawanie wysokiej temperaturze niewydolnych żył (w znieczuleniu miejscowym) poprzez wprowadzenie do nich specjalnej sondy,
- usuwanie żylaków laserem – bezbolesny zabieg polegający na wprowadzeniu do żyły światłowodu, który zamyka ją wiązką światła, a żyła po okresie około pół roku ulega zwłóknieniu,
- operację żylaków – podwiązanie i usunięcie chirurgiczne żyły w znieczuleniu ogólnym.
Jak zapobiec żylakom?
Jak w przypadku każdej choroby, najskuteczniejszym sposobem na żylaki jest odpowiednia profilaktyka. Przede wszystkim należy jak najwięcej się ruszać, a co najmniej unikać długiego przebywania w jednej pozycji. W przypadku siedzącej (lub stojącej) pracy, trzeba pamiętać o kilkuminutowych przerwach. W profilaktyce powstawania żylaków istotna jest także odpowiednia dieta (należy unikać nadwagi i nadmiaru soli), garderoba (niekorzystne są obcisłe ubrania, skarpetki z ciasną gumką czy buty na wysokim obcasie) i higieniczny tryb życia (szkodzą papierosy, nadużywanie alkoholu). Warto też unikać zbyt wysokich temperatur – sauny, opalania, gorących kąpieli w wannie. Pamiętając o tych kilku prostych zasadach, można mieć nie tylko piękne, ale przede wszystkim zdrowe nogi.
