Złogi w nerkach powstają jako efekt zaburzeń metabolicznych, które prowadzą do wytrącania się w różnych miejscach dróg moczowych osadów, tworzących następnie coraz większe kamienie. Określenie „złogi w nerkach” jest zwykle przez mniej świadomych pacjentów używane niezależnie od tego, czy znajdują się one w układzie kielichowo-miedniczkowym, moczowodach, pęcherzu moczowym czy w kilku z wymienionych miejsc.
Jak powstają złogi w nerkach?
Złogi w drogach moczowych powstają w przebiegu niektórych zaburzeń metabolicznych, gdy wydzielane przez nerki jony różnych substancji mineralnych tworzą w moczu nierozpuszczalne sole, wytrącające się w postaci osadu. Poszczególne cząstki mogą łączyć się, tworząc większe struktury, tzw. kamienie, a w ciężkich przypadkach doprowadzić nawet do tzw. kamicy odlewowej. W jej przebiegu duży, jednorodny złóg może wypełniać niemal cały układ kielichowo-miedniczkowy i przyjmować jego kształt – jak odlew w formie. Tworzeniu się kamieni sprzyjają m.in. zjawiska, takie jak podwyższone wydzielanie przez nerki:
- wapnia (hipercalciuria),
- jonów fosforanowych (hiperfosfaturia) lub magnezowych (hipermagnezuria),
- kwasu moczowego (hiperurykozuria),
- cystyny,
- cytrynianów.
Tworzeniu się złogów sprzyjają zmiany pH (odczynu moczu). Niektóre kamienie tworzą się w przypadku znacznego zakwaszenia, a inne – przy wysokich (zasadowych) wartościach wskaźnika, co jest częstym zjawiskiem np. w czasie infekcji dróg moczowych.
Jeśli przepływ moczu – z układów kielichowo-miedniczkowych przez moczowody do pęcherza i dalej przez cewkę – nie jest zakłócony, szansa na powstanie złogów jest niewielka. Jeśli jednak dojdzie do zastoju moczu (np. w przebiegu stanu zapalnego, odwodnienia czy ucisku z zewnątrz na drogi moczowe), tendencja do wytrącania osadów gwałtownie się nasila.
Co zrobić, aby uniknąć problemów z nerkami? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Najczęstsze objawy złogów w nerkach
Niewielkie złogi (tzw. piasek) mogą nie powodować żadnych dolegliwości. Zwykle ulegają one z czasem wypłukaniu z dróg moczowych i wraz z moczem usuwane są na zewnątrz. Najczęstszymi objawami związanymi z pojawieniem się większych złogów są:
- nawrotowe, napadowe bóle, niekiedy o bardzo dużym nasileniu,
- skłonność do nawracających infekcji dróg moczowych,
- krwiomocz lub (widoczny tylko w badaniach mikroskopowych osadu moczu) krwinkomocz,
- nudności i wymioty – szczególnie w trakcie napadów kolki.
Umiejscowienie bólu zmienia się w zależności od lokalizacji złogów. Jeśli znajdują się one w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki, dolegliwości pojawiają się najczęściej w okolicy lędźwiowej. Jeśli w moczowodzie – w bocznej części brzucha lub w okolicy pachwinowej, z promieniowaniem do moszny czy warg sromowych. Kamienie w pęcherzu moczowym mogą (szczególnie przy dużych rozmiarach) powodować uczucie ciągłego parcia, częstomocz, bóle przy oddawaniu moczu w podbrzuszu lub w okolicy cewki moczowej.
Powikłania obecności złogów w nerkach
Przewlekła kamica nerkowa z obecnością złogów w nerkach lub moczowodach może prowadzić do licznych, poważnych powikłań, takich jak:
- odmiedniczkowe zapalenie nerek,
- poszerzenie moczowodów i wodonercze (będące efektem zahamowania odpływu moczu),
- roponercze,
- zmiany zanikowe w tkance nerkowej,
- przewlekła, schyłkowa niewydolność nerek, mogąca (przy obustronnych zmianach) wymuszać dokonywanie dializ lub konieczność wykonania przeszczepu nerki.
Zobacz film i dowiedz się jak dbać o nerki:
Leczenie schorzeń z obecnością złogów w nerkach
Podstawowym działaniem jest rozpoznanie przyczyny tworzenia się złogów w nerkach i podjęcie leczenia pierwotnej choroby oraz odpowiednia zmiana diety czy stosowanych leków (które mogą wpływać na skład moczu). Pozwala to na ograniczenie przyrostu masy kamieni i nasilania się objawów. Drugim istotnym elementem jest zapewnienie ciągłego odprowadzania moczu i zapobieganie jego zastojowi, który jest przyczyną wielu powikłań. Główne działania obejmują podawanie substancji, które mogą wpływać na proces rozpuszczania kamieni, oraz stosowanie leków rozkurczowych i zwiększających wydzielanie moczu.
Decyzję co do potrzeby i sposobu zaawansowanego leczenia kamicy nerkowej i ewentualnego usunięcia złogów nerkowych podejmuje się po wykonaniu serii szczegółowych badań obrazowych: ultrasonografii (USG), tomografii komputerowej (CT), rezonansu magnetycznego (NMR, MRI) czy uzupełniających badań angiograficznych. Zabieg operacyjny, tzw. litotrypsja, może być wykonany metodą klasyczną (z otwarciem jamy brzusznej), endoskopową (przy użyciu giętkich wzierników) lub za pomocą ultradźwięków. Ta ostatnia metoda jest najmniej inwazyjna i zapewnia choremu szybki powrót do normalnego funkcjonowania, jednak nie zawsze może być stosowana.
Bibliografia:
1. M. T. Macfarlane, Urologia, Wrocław 1997.
2. A. Borkowski, Urologia – podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa 2015.
