Fenomen trypofobii badany jest zaledwie od kilku lat i obecnie niewiele wiadomo na temat jego przyczyn. Na podstawie badań przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Essex – Geoffa Cole’a i Arnolda Wilkinsa – można jednak wnioskować, że problem ten dotyczy około 16% populacji.
Co to jest trypofobia?
Termin trypofobia wywodzi się od greckich słów trýpa (otwór) i phóbos (lęk). Nazwa dolegliwości sugeruje, że zalicza się ona do fobii specyficznych, czyli zaburzeń nerwicowych, których zasadniczym objawem jest irracjonalny, paniczny lęk przed konkretnym typem obiektów lub sytuacji. Niepokój trypofobików w istocie budzi szczególny, a wręcz osobliwy obiekt – powierzchnia pokryta dużą ilością znajdujących się blisko siebie otworków o nieregularnych kształtach. Najczęściej podawanym w literaturze przykładem takiego przedmiotu jest owocnia kwiatu lotosu. Dyskomfort może wzbudzać także widok plastra miodu, gąbki, zniszczonego przez korniki drzewa, czekolady z „bąbelkami” czy makrofotografii truskawki.
Jakie mogą być pierwsze objawy nerwicy? Dowiesz się tego z filmu:
Mimo że problem dotyczy specyficznych obiektów, podmioty zajmujące się klasyfikacją chorób – m.in. Światowa Organizacja Zdrowia (klasyfikacja ICD) i Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (klasyfikacja DSM) – nie uznają trypofobii za zaburzenie psychiczne. Co więcej, istnieją wyłącznie hipotezy na temat jej przyczyn, a objawy są jedynie zbliżone do tych, które towarzyszą większości nerwic. Nazywanie dyskomfortu związanego z widokiem otworów fobią jest więc przedwczesne.
Nie oznacza to jednak, że problem nie istnieje i można go bagatelizować. Zgodnie z podjętymi w ostatnich latach badaniami irracjonalny niepokój, jaki budzą w niektórych skupiska otworów, jest dość częstym zjawiskiem. Nie stwierdzono jak dotąd, by komukolwiek znacząco utrudniał życie, ale bywa przyczyną nieprzyjemnych reakcji wegetatywnych.
Objawy trypofobii
Fobia to zaburzenie związane z paraliżującym lękiem, który występuje mimo braku racjonalnych przesłanek. Chory najczęściej zdaje sobie sprawę, że jego obawy są irracjonalne, ale mimo to nie jest w stanie zachować się adekwatnie w budzącej strach sytuacji. Wystawiony na stresogenny bodziec doświadcza somatycznych symptomów paniki – kołatania serca, duszności, zawrotów głowy, drżenia kończyn, nadmiernej potliwości, nudności itd. Może nawet całkowicie utracić kontrolę nad swoim zachowaniem, zacząć krzyczeć, uciekać lub zemdleć. Obawa przed tego typu zdarzeniami (lęk antycypacyjny) sprawia, że osoba dotknięta fobią skrzętnie unika jej przedmiotu, co zwykle utrudnia mu normalne funkcjonowanie.
W grupie osób, na których przeprowadzono dotychczasowe badania trypofobii, nie stwierdzono tak drastycznych objawów, jak powyżej opisane. U osób, które reagowały emocjonalnie na prezentowane obrazy skupisk otworów, widok ten przeważnie wzbudzał obrzydzenie, a nie lęk. Niemniej śledząc wątki na portalach społecznościowych, gdzie coraz częściej porusza się problem trypofobii, można spotkać się z relacjami internautów, którzy twierdzą, że trypofobiczne wzory przyprawiają ich o skok ciśnienia, mdłości, wymioty i senne koszmary.
Skąd się biorą lęki? Dowiesz się tego z filmu:
Przyczyny trypofobii
Za źródło większości fobii uznaje się warunkowanie klasyczne, czyli kojarzenie pewnych obiektów z negatywnymi emocjami w związku z przykrymi doświadczeniami, najczęściej z wczesnego okresu życia. Trudno jednak wyobrazić sobie przeżycia, które mogłoby wywoływać lęk przed niewielkimi, kontrastującymi ze sobą detalami geometrycznego wzoru, jaki stanowi powierzchnia truskawki czy owocni kwiatu lotosu.
Jak dotąd powstało kilka hipotez na temat przyczyn trypofobii. Cole i Wilkins skłaniają się ku tezie, że ma ona podłoże ewolucyjne. Trypofobiczne wzory występują bowiem na ciele niektórych jadowitych płazów, gadów czy stawonogów – stanowią dla mózgu sygnał niebezpieczeństwa. Często można też spotkać się z koncepcją, że widok nieregularnych otworów kojarzy się z chorobami, w których przebiegu występują zmiany skórne, rozpadem ciała, budząc w związku z tym zrozumiały niepokój i obrzydzenie. Postawiono także hipotezę, że trypofobia jest po prostu wynikiem podatności na sugestię, ponieważ liczba osób, które stwierdzają u siebie taką przypadłość, rośnie proporcjonalnie do popularności tematu.
Jak leczyć trypofobię?
W związku z aktualnym poziomem wiedzy na temat trypofobii trudno mówić o skutecznych metodach jej leczenia. Zakładając, że jest to zaburzenie o typie fobii, powinna poddawać się terapii poznawczo-behawioralnej i takim jej metodom, jak desensytyzacja czy terapia implozywna. Cole i Wilkins podjęli się opracowania ćwiczeń, dzięki którym można wygasić przykre reakcje związane z widokiem otworów poprzez stopniowe oswajanie się z nim, kojarzenie go z pozytywnymi emocjami. Na sformułowanie wniosków na temat skuteczności takiej terapii trzeba jednak poczekać jeszcze jakiś czas.
Bibliografia:
1. G. Cole, A. Wilkins, Fear of Holes [w:] Psychological Science, XX(X) 1–6, Newbury Park 2013.
2. E. J. Bourne, Lęk i fobia. Praktyczny podręcznik dla osób z zaburzeniami lękowymi, tł. R. Andruszko, Kraków 2011.
