"Miłość" to z pewnością jedno z najczęściej używanych słów. Czasem zdaje się, że wręcz nadużywanych, jeśli wziąć pod uwagę liczbę kontekstów, w jakich występuje - nie zawsze adekwatnych do wagi uczucia, które się w pojęciu miłości zawiera. To niewątpliwie niedostatek polskiego języka, który - przy całej swojej finezji i bogactwie - ma dla owej palety złożonych emocji i stanów ducha tylko jedną wspólną nazwę. Tymczasem pojęcie miłości jest niezwykle szerokie i mieści w sobie co najmniej kilka rodzajów uczuć.
Cztery rodzaje miłości według Antyku i Biblii
W klasycznej grece istnieją cztery terminy oznaczające miłość w jej różnych formach. Pojęcia te przeniknęły do Biblii, dzięki czemu zostały zaszczepione głęboko w kulturze chrześcijańskiej Europy.
Pierwszym rodzajem miłości jest eros. Starożytni określali tym mianem twórcze, niemożliwe do kontrolowania uczucie, niekoniecznie skierowane ku drugiemu człowiekowi. Eros jest potężną siłą, która wynika z pragnienia, tęsknoty za czymś i popycha ku temu, czego brak. Grecy pojmowali eros jako stan najwyższego upojenia, wyrwania człowieka z ograniczoności jego istnienia i skierowania ku sprawom wyższym, niedostępnym normalnemu, zmysłowemu poznaniu. W tradycji chrześcijańskiej rodzaj miłości określany mianem eros zyskał nieco inne znaczenie. Odnosi się przede wszystkim do uczucia pomiędzy partnerami seksualnymi. Eros jest odpowiednikiem miłości romantycznej, opartej na silnej fascynacji kochaną osobą, połączonej z pociągiem fizycznym. Niemniej, podobnie jak w rozumieniu antycznym, dominuje tu tęsknota, oczarowanie i pragnienie dopełnienia w związku z drugim człowiekiem.
Drugim słowem, które w starożytności było synonimem miłości, jest storge. Ten termin nie zakorzenił się w języku równie mocno, jak pozostałe, ale w niezmienionym znaczeniu pojawił się także w Biblii. Oddaje oczywisty dla współczesnych ludzi rodzaj miłości, jaką są na przykład instynktowne więzy rodzinne (między matką a dzieckiem czy między rodzeństwem). Storge wynika z uczucia przynależności. To miłość w pewnym sensie bezwarunkowa, więź, której się nie wybiera - "zastaje się" ją, a ona nieustannie pobudza do wyborów i działań w imię dobra swoich obiektów. Storge nie jest przy tym - jak eros - przeżyciem pełnym burzliwych emocji. To trwałe, spokojne uczucie, którego siła tkwi właśnie w owej niezmienności, niezależnej od wszelkich życiowych zawirowań.
Zobacz także: Toksyczna miłość - jak rozpoznać toksyczny związek i jak się z niego uwolnić
Trzeci rodzaj miłości według starożytnych Greków to philia, która bywa również określana mianem miłości platonicznej. Nie chodzi tu jednak bynajmniej o jednostronne, niemożliwe do spełnienia uczucie do niedostępnej osoby. Drugą nazwę philia zawdzięcza swemu piewcy - Platonowi, który uważał ją za najdoskonalszy rodzaj miłości. Jest ona wolna od wszelkiej zmysłowości, emocji, popędów i w tym sensie platoniczna we współczesnym znaczeniu tego określenia. Niemniej, philia jak najbardziej zakłada wzajemność i silny, duchowy związek. To czyste, bezinteresowne uczucie, które rodzi się z chęci dzielenia zainteresowań, współdziałania, wychodzenia naprzeciw czyimś potrzebom. Jego charakterystycznymi rysami są wierność, lojalność i solidarność. Można stwierdzić, że philia to miłość, jaka łączy prawdziwych przyjaciół.
Czwarte słowo, jakim Grecy określali miłość, jest szczególnie istotne dla etyki chrześcijańskiej. To agape (łacińska caritas) - miłość bez powodu i mimo wszystko. Jest to bezwarunkowe, naznaczone ofiarnością i altruizmem uczucie, w którym troskę o kochaną osobę przedkłada się ponad własne potrzeby, nie oczekując niczego w zamian. Agape jest miłością, jakiej nauczał Chrystus - pełną pokory, cierpliwą, wybaczającą, zdolną przetrzymać wszystkie przeciwności. W praktyce ten rodzaj miłości jest niedoścignionym ideałem, do którego ludzie w swej ułomności mogą i powinni dążyć, ale nigdy w pełni go nie osiągną, niezdolni do reszty pozbyć się swego egoizmu i partykularnych potrzeb.
Rodzaje miłości w koncepcjach współczesnych myślicieli
Starożytne określenia miłości znajdują swoje odzwierciedlenie we współczesnych koncepcjach psychologicznych i filozoficznych.
Według amerykańskiego psychologa Roberta Sternberga na miłość składają się:
- intymność (emocjonalny związek partnerów),
- namiętność (pociąg fizyczny do partnera),
- zaangażowanie (decyzja o wyborze partnera).
W różnych okresach związku poszczególne składniki występują w zmiennym nasileniu, co sprawia, że można mówić o kilku rodzajach miłości - lubieniu się (gdy dominuje intymność), miłości przyjacielskiej (kiedy intymność i zaangażowanie występuje bez namiętności), zakochaniu (gdy istnieje wyłącznie namiętność), miłości romantycznej (gdy intymności i namiętności nie towarzyszy decyzja o zaangażowaniu), miłości fatalnej (kiedy mimo namiętności i zaangażowania pominięta jest faza intymności), miłości pustej (partnerów trzyma wówczas przy sobie wyłącznie zaangażowanie) i miłości kompletnej (gdy występują wszystkie trzy składowe).
Erich Fromm, niemiecki filozof i psycholog, wyróżnił miłość erotyczną (pragnienie całkowitego zespolenia się z drugim człowiekiem), braterską (odpowiedzialność i troska o drugą osobę), matczyną (uczucie bezwarunkowe, altruistyczne), miłość samego siebie (afirmacja życia, przekładająca się nad miłość bliźniego) i miłość Boga (najwyższa wartość, do której się dąży).Karol Wojtyła w książce "Miłość i odpowiedzialność" przedstawił rozwój miłości od poziomu zmysłowego (wzajemnej fascynacji swoimi walorami), przez poziom uczuć (pragnienie bliskości, intymności, wyłączności) do poziomu ducha (gdzie pojawia się miejsca na altruizm i afirmację drugiego człowieka).
Zobacz także: Oksytocyna – za co odpowiada tzw. hormon miłości u mężczyzn i u kobiet?
Miłość i jej rodzaje
Niezależnie od tego, jakimi terminami określano różne rodzaje miłości w kolejnych epokach i rozmaitych nurtach myśli, zwykle dominowało przeświadczenie, że miłość prawdziwa, pełna, doskonała to taka, która łączy w sobie wszystkie poszczególne aspekty.
