Miłość platoniczna - czym jest i na czym polega związek platoniczny?

Miłość platoniczna zawdzięcza nazwę żyjącemu na przełomie V i IV w. p.n.e. greckiemu filozofowi Platonowi. Myśliciel za najdoskonalszą formę miłości uważał uczucie wykraczające nie tylko poza ramy fizyczności, ale wręcz poza granice zmysłowego poznania.

Miłość według Platona

Starożytni Grecy rozróżniali cztery rodzaje miłości - eros, storge, agape i philia. Ich charakterystyka pozwala na lepsze zrozumienie istoty miłości platonicznej, utożsamianej z pojęciem philia. Eros to przemożne pragnienie, niekoniecznie skierowane ku drugiemu człowiekowi. To tęsknota i dążenie ku czemuś, czego brak. Storge wynika z głębokiego uczucia przynależności. Może oznaczać trwałe więzy rodzinne, bezwarunkową miłość, jaka nieustannie pobudza do troski o kochane osoby. Agape to miłość altruistyczna, w której dobro obiektu uczuć przedkłada się nad własne potrzeby, nie oczekując wzajemności.

Na tle tych trzech rodzajów miłości, philia jawi się jako najdalsza sferze zmysłowej, całkowicie wolna od emocji i popędów - jest stanem umysłu, świadomym wyborem duchowej więzi z drugim człowiekiem.

To czyste, bezinteresowne uczucie, zrodzone z potrzeby dzielenia z kimś zainteresowań, współdziałania, wychodzenia naprzeciw czyimś potrzebom.

W philia partnerzy są wobec siebie wierni i lojalni, a także wspierają się nawzajem na drodze osobistego rozwoju. Według Platona najwyższą formą miłości jest bowiem umiłowanie wiecznych idei - przejście od fascynacji pięknem czy dobrem, jakie dostrzega się w rzeczywistości, ku poznaniu tych wartości w ich czystej formie. Miłość platoniczna jest zatem, w sensie ścisłym, dążeniem do objęcia umysłem wyabstrahowanych, idealnych bytów. Są nimi dobro czy piękno. Dążenie to realizuje się poprzez różne rodzaje miłości, pośród których najbliższą doskonałości jest philia - czysto duchowa więź z drugim człowiekiem, dająca otwarcie na świat idei.

Platońska koncepcja miłości okazała się niezwykle wpływowa. W starożytności myśl filozofa rozwijali tzw. neoplatonicy (m.in. Plotyn, Proklos), u progu średniowiecza (np. w myśli św. Augustyna) zaczęła stapiać się z filozofią chrześcijańską. W renesansie myśl Platona zreinterpretowano tak, by pogodzić ją z ówczesną moralnością. 

Ostatecznie pojęcie miłości platonicznej wyewoluowało jako termin opisujący uczucie pozbawione zmysłowego wymiaru, nakierowane na wyższe, ponadczasowe wartości.

Związek platoniczny

We współczesnym rozumieniu związku platonicznego akcentuje się brak pierwiastka cielesnego w relacji dwojga ludzi.

Ten rodzaj miłości przydarza się najczęściej osobom bardzo młodym, emocjonalnie niedojrzałym, niegotowym na więź erotyczną. Nastolatków wiąże zwykle bardzo intensywne, gwałtowne uczucie, któremu - mimo braku doświadczenia partnerów - nie sposób odmówić walorów miłości. Młodzi są sobą głęboko zafascynowani, spragnieni swojego towarzystwa, gotowi bezinteresownie troszczyć się o kochaną osobę. Ze względu na wiek nie dochodzi jednak między nimi do kontaktów seksualnych, nawet jeśli pojawia się już fizyczny pociąg.

Związek platoniczny może łączyć także ludzi dorosłych. Taki jest zwykle charakter początkowej fazy miłości, zanim dwie osoby zdecydują się na seksualne pożycie. Zdarzają się także długotrwałe relacje, które - mimo wzajemnej erotycznej fascynacji - wskutek wyboru partnerów pozostają pozbawione pierwiastka fizycznej bliskości. Są to zazwyczaj miłości niemożliwe do spełnienia - w sytuacji gdy dwoje ludzi pozostaje w innych związkach albo utrzymuje znajomość na odległość.

Uczucie platoniczne

O miłości platonicznej mówi się często w przypadku uczuć nieodwzajemnionych.

Tak pojętą platoniczną miłość zwykle przeżywają nastolatki, zakochując się w osobach nieosiągalnych: aktorach, muzykach itp. Ich uczucie pełne jest idealistycznych wyobrażeń na temat idola, marzeń i fantazji, które nie mogą zostać spełnione ze względu na niedostępność obiektu westchnień.

Nacechowana emocjonalną niedojrzałością fascynacja jest naturalnym etapem rozwoju młodego człowieka i może mieć wiele pozytywnych skutków. Stanowi bowiem silną motywację do pogłębiania zainteresowań, kształtuje wrażliwość, umiejętność kochania, która z czasem może zaowocować w budowaniu prawdziwych partnerskich relacji.

Platoniczna miłość przydarza się także ludziom emocjonalnie dojrzałym - jeśli ich uczucia nie zostaną odwzajemnione.

To tęsknota za kimś i gotowość do ofiarowania mu siebie w sytuacji, gdy ów drugi człowiek nie tęskni, nie pragnie, nie ma nic do zaoferowania, być może nawet nie wie o tym, że jest kochany, pozostając w związku z inną osobą.

Taki przypadek miłości platonicznej może być wyniszczający lub twórczy - w zależności od konstrukcji psychicznej zakochanego. Miłość nieodwzajemniona często staje się cierpieniem, przeradza się w obsesję, prowadzi do choroby, a nawet do samobójstwa. Bywa jednak, że mimo braku wzajemności staje się źródłem siły, motywacją do działania, do pokonywania własnych ograniczeń i stawania się lepszym człowiekiem. Mamy wówczas do czynienia z sublimacją uczucia, które nie może zrealizować się w partnerskiej relacji.

Znaczenie miłości platonicznej

Niezależnie od sposobu interpretacji pojęcia miłości platonicznej, w większości przypadków jest to uczucie, które - rozgrywając się w wymiarze duchowym - stanowi dla kochającej osoby wyzwanie, wzbogaca ją, przyczynia się do jej rozkwitu.