Naskórek to najbardziej zewnętrzna powłoka ciała człowieka. Składa się z kilku warstw. Idąc od zewnątrz, warstwy skóry to: warstwa rogowa (ulegająca złuszczeniu), jasna (obecna tylko w niektórych miejscach), ziarnista, kolczysta i podstawna. Dwie ostatnie stanowią część rozrodczą. Rak podstawnokomórkowy jest nowotworem złośliwym skóry rozwijającym się z warstwy najgłębszej, czyli podstawnej. Najczęściej pojawia się w obrębie skóry odsłoniętych części ciała, czyli twarzy, karku, rąk. Może też pojawić się w innych miejscach na ciele. Nie jest to nowotwór przerzutujący, jego złośliwość jest miejscowa. Inna nazwa tego nowotworu to nabłoniak.
Czy powinno się wycinać znamiona? Odpowiedź na filmie:
Złośliwość raka podstawnokomórkowego skóry
Nowotwór złośliwy to niekontrolowany rozrost komórek nowotworowych i ich przerzuty. W przypadku raka podstawnokomórkowego skóry złośliwość jest jedynie miejscowa. Oznacza to, że nowotwór ten wykazuje złośliwość tylko na obszarze, na którym powstaje. Nie przerzutuje i nie zajmuje okolicznych węzłów chłonnych. W miejscu, gdzie powstaje, niszczy stopniowo coraz większy obszar skóry i przylegające tkanki. Destrukcji podlegają wszystkie rodzaje tkanek, które staną mu na drodze – kości, chrząstki, naczynia, mięśnie, nerwy itd. Jeśli np. powstaje w obrębie twarzy, stopniowo niszczy kolejne warstwy skóry, kości czaszki lub chrząstkę nosa, czy też małżowiny uszne, powodując znaczne deformacje. Kiedy dojdzie do nacieczenia większego naczynia krwionośnego, może powstać krwotok.
Na szczęście nowotwór rozwija się bardzo powoli. Bardzo ważne więc w przypadku raka podstawnokomórkowego skóry, szczególnie nosa, ucha czy innej części twarzy, jest szybkie rozpoznanie i leczenie, by zapobiec powikłaniom w postaci zniszczenia i deformacji znacznych okolic, które w zaawansowanym stadium są bardzo trudne do usunięcia.
Zobacz też: Nowotwór skóry - rodzaje, objawy, przyczyny
Przyczyny powstawania raka podstawnokomórkowego skóry
Rak podstawnokomórkowy skóry występuje bardzo często. Najczęściej u osób starszych, szczególnie mężczyzn. Podobnie jak powszechnie znany czerniak, rak podstawnokomórkowy również powstaje przede wszystkim w wyniku długoletniej, intensywnej ekspozycji skóry na słońce. Największa zapadalność jest oczywiście w krajach o wysokim nasłonecznieniu.
Drugim istotnym czynnikiem rozwoju tego nowotworu jest znaczne osłabienie odporności.
Zobacz też: Jak objawia się rak kości? Diagnoza i rokowanie nowotworu
Objawy raka podstawnokomórkowego skóry
W związku z tym, że omawiany nowotwór najczęściej lokalizuje się w miejscach eksponowanych długotrwale na promieniowanie słoneczne, należy obserwować każdą zmianę w okolicy twarzy, karku i dekoltu. Nie należy jednak lekceważyć zmian w jakiejkolwiek innej lokalizacji. Wygląd może się różnić ze względu na różnice w postaciach morfologicznych tego raka.
Najpowszechniej występuje guzek niewielkich rozmiarów. Otacza go często podminowany brzeg. Ten typ z reguły spotyka się właśnie w obrębie małżowin usznych czy nosa. Może zawierać większą ilość komórek barwnikowych i odróżniać się od otaczającej skóry. Inne formy to:
- zmiana płaska lub lekko wyniosła,
- zmiana łuszcząca się, stale zaczerwieniona,
- zmiana o typie małej ranki pokrywającej się strupkiem, który odpada i odsłania rankę, ponownie pokrywającą się strupkiem.
Diagnostyka raka podstawnokomórkowego skóry
Lekarz może postawić rozpoznanie już na podstawie wstępnego badania, oceniając gołym okiem wygląd zmiany. Niektórzy lekarze, a w szczególności dermatolodzy, dysponują tzw. dermatoskopem. Jest to urządzenie pozwalające na ocenę zmian powierzchniowych jak za pomocą szkła powiększającego czy lupy. Ostateczne rozpoznanie można wysunąć na podstawie badania histopatologicznego, czyli badania pod mikroskopem wyciętej zmiany. Jeśli lokalizacja i wielkość zmiany na to pozwalają, wycina się do badania całą zmianę. Jeśli zmiana jest duża, można wyciąć fragment, czyli pobrać wycinek zmienionej skóry.
Leczenie raka podstawnokomórkowego skóry
Leczenie polega przede wszystkim na wycięciu zmiany z marginesem zdrowej tkanki. Margines ten wynosi zazwyczaj około 2 mm. Jeśli chory nie zgadza się na wycięcie zmiany, można zastosować miejscową radioterapię, jednak jest to mniej pożądana metoda i zdecydowanie lekarz stara się przekonać pacjenta do leczenia chirurgicznego. Jeśli zmiana jest bardzo duża lub zajmuje struktury lub obszar uniemożliwiające zabieg chirurgiczny, zalecana jest radioterapia. Czasami możliwe jest też zastosowanie maści zawierających np. 5-fluorouracyl (chemioterapeutyk). Nie są to jednak metody przewyższające skuteczność leczenia operacyjnego.
Rokowanie w przypadku raka podstawnokomórkowego
Rokowanie jest bardzo dobre pod warunkiem szybkiego rozpoznania i usunięcia zmiany. Rak podstawnokomórkowy skóry ma jednak tendencję do miejscowej wznowy i nawrotów. Pojawia się często ponownie w miejscu, gdzie wcześniej była zmiana pierwotna. Ważne więc po usunięciu zmiany jest dokładne oglądanie blizny. Ryzyko pojawienia się raka podstawnokomórkowego w innym miejscu na ciele u osób wcześniej leczonych z powodu wystąpienia tego nowotworu jest zdecydowanie większe niż u reszty populacji.
Zobaczcie na filmie, czy istnieją wrodzone predyspozycje do zachorowania na raka:
