Najważniejszym odzwierciedleniem nowotworów, takich jak rak kości, w morfologii krwi jest niewyjaśnione podwyższenie parametrów stanu zapalnego. W zaawansowanych przypadkach guzy mogą naciekać szpik kostny, zmniejszając ogólną ilość wszystkich komórek we krwi.
Dlaczego rak kości może wpływać na morfologię krwi?
Nowotwory lokalizujące się w kościach to w większości przerzuty z raków innych narządów. W znaczącej mniejszości są to natomiast zmiany pierwotnie rozwijające się w układzie szkieletowym, takie jak mięsak Ewinga, chrzęstniakomięsak, włókniakomięsak. Szpiczak plazmocytowy to inna choroba nowotworowa, która przebiega ze zmianami osteolitycznymi w kościach. Większość złośliwych zmian w kościach jest podstępna, a pacjent może odczuwać ich dolegliwości dopiero na późnym etapie zaawansowania.
Zobacz także: Rak kości - kostniak, chrzęstniak, szkliwiak. Rodzaje, objawy, leczenie i rokowania nowotworu kości
Jak powszechnie wiadomo, proces rozrostowy ma znaczący wpływ na funkcjonowanie narządów oraz układów ludzkiego organizmu, co zwykle odbija się w parametrach laboratoryjnych wykonywanych z krwi. Zmiany nie muszą być jednak widoczne od razu i nie są typowe dla nowotworów. Nie da się rozpoznać raka kości na podstawie samej morfologii krwi. Badanie to ocenia bowiem poszczególne populacje krwinek, ich ilość oraz zróżnicowanie jakościowe. Na jego podstawie nie da się dokładnie wywnioskować, bez uwzględnienia obrazu klinicznego, czyli objawów oraz wyników pozostałych wykonanych procedur, z jaką chorobą pacjent się zmaga.
Rak kości a morfologia – typowe odchylenia
Typowym dla nowotworów, również dla raka kości, odchyleniem jest podwyższenie parametrów zapalnych krwi. Nie jest to jednak zjawisko charakterystyczne dla tych chorób. Mimo wszystko w morfologii można w takim przypadku stwierdzić zwiększenie poziomu białych krwinek.
W zaawansowanym stadium choroby możliwe jest zaobserwowanie niewydolności układu krwiotwórczego w morfologii. Rak kości naciekający jamę szpikową przyczynia się w takim przypadku do niszczenia komórek krwi i pancytopenii. Wartości są znacznie obniżone, poniżej ustalonej przez laboratorium normy. Zmniejszona ilość czerwonych krwinek prowadzi do powstania objawów anemii – bladości powłok, przewlekłego zmęczenia, przyspieszenia akcji serca. Trombocytopenia, czyli niski poziom płytek, zwiększa tendencję do krwawień. Zaobserwować można łatwiejsze siniaczenie się, niemożność zatamowania krwi po większych lub mniejszych urazach. Niski poziom białych krwinek (leukopenia) predysponuje do częstszych infekcji. Nieznaczne obniżenie parametrów, niepostępujące w czasie, nie powinno powodować paniki. Sugeruje natomiast inną przyczynę dolegliwości.
Szpiczak plazmocytowy może objawiać się zmniejszeniem czerwonych krwinek oraz hemoglobiny we krwi, bez zmiany rozmiarów erytrocytu – niedokrwistością normocytową, normochromiczną. Rzadziej spotyka się zwiększenie jego wielkości przy zmniejszeniu krwinek, czyli niedokrwistość makrocytową. U ponad połowy pacjentów dochodzi do rulonizacji (zwijania się w rulony) erytrocytów. Rzadziej obserwuje się leukopenię i trombocytopenię.
Leczenie a morfologia raka kości
Przy rozpoznaniu raka kości i stwierdzeniu odchyleń morfologii krwi konieczne jest uzupełnienie niedoborów w celu wzmocnienia organizmu oraz zwiększenia szans na powodzenie leczenia. Przede wszystkim najważniejsze jest poddanie się leczeniu onkologicznemu. Terapia dobierana jest indywidualnie, a zespół lekarzy podczas jej tworzenia bierze pod uwagę typ histologiczny nowotworu, zaawansowanie choroby, stan pacjenta.
Obniżony poziom krwinek w morfologii w raku kości oraz w innych nowotworach ulega normalizacji w wyniku skutecznego leczenia podstawowego. W przypadku anemii konieczna może okazać się suplementacja żelazem, niekiedy nawet przetoczenie krwi. Ciężką trombocytopenię koryguje się za pomocą preparatów osocza, natomiast poziom leukocytów podnosi się sterydami. W trudnych przypadkach podaje się czynnik wzrostu granulocytów (G-CSF).
Zobacz film i poznaj budowę oraz funkcje układu kostnego:
Jakie badania oprócz morfologii przy podejrzeniu raka kości?
W przeciwieństwie do morfologii krwi w raku kości bardziej przydatne okazują się badania obrazowe. Dolegliwości w postaci bólu kostnego, zwłaszcza z objawami neurologicznymi (zaburzeniami czucia, oddawania moczu, niedowładami) i u osób, u których wcześniej stwierdzono nowotwór innego narządu, powinny być weryfikowane w pierwszej kolejności dzięki wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego (RTG) lub tomografii komputerowej (TK). Inne przydatne badania to scyntygrafia kości, rezonans magnetyczny (MRI) i pozytonowa tomografia emisyjna (PET).
Badania podstawowe, konieczne do oceny funkcjonowania narządów i układów oraz wykluczenia innych chorób, wykonywane z krwi, to:
- ocena białka ostrej fazy (CRP) oraz odczynu Biernackiego (OB),
- stężenie mocznika,
- stężenie elektrolitów,
- stężenie immunoglobulin,
- badanie układu krzepnięcia,
- oznaczenie markerów nowotworowych: alfa-fetoproteiny (AFP), aktywności ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (HCG), dehydrogenazy mleczanowej (LDH).
Bibliografia:
1. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
2. Rutkowski P., Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego u dorosłych chorych na pierwotne nowotwory złośliwe kości, „Onkologia w Praktyce Klinicznej” 2010, tom 6, nr 6, s 355–369.
