Polipragmazja w założeniu ma służyć terapii kilku schorzeń albo zapobieganiu ich ewentualnym ciężkim powikłaniom. Brak przygotowania medycznego osób, które stosują taką praktykę, lub brak koordynacji leczenia w różnych ośrodkach przynosi więcej szkód niż korzyści, szczególnie w geriatrii i w przypadkach przewlekłych chorób.
Politerapia a polipragmazja
Współczesna medycyna odróżnia dwa zjawiska: politerapii i polipragmazji. Oba pojęcia dotyczą podawania kilku lub kilkunastu preparatów leczniczych temu samemu choremu w tym samym okresie. Leki te mogą być przepisane przez jednego lekarza lub kilku. Mogą też być kupowane przez chorego albo jego rodzinę bez recepty.
Politerapia opiera się na znajomości interakcji pomiędzy preparatami, czyli łącznym ich oddziaływaniu na człowieka. Mogą one zwiększać efekt leczniczy, tworząc tzw. synergię, lub zmniejszać nawzajem swoje działanie lecznicze w drodze antagonizmu, czyli przeciwstawnego wpływu.
Polecamy: Anabolizm i katabolizm – procesy metaboliczne i ich znaczenie
Politerapia wykorzystuje wiedzę z dziedziny farmakologii, by poprzez współdziałanie różnych substancji leczniczych uzyskać maksymalny efekt terapeutyczny. Stosowane leki mogą dzięki temu być podawane w mniejszych dawkach, co zmniejsza intensywność efektów niepożądanych. Zasadą jest używanie leków, które mają różny mechanizm działania, a dają podobny efekt.
Polipragmazja to stosowanie wielu farmaceutyków w sposób mniej świadomy. Powoduje niekorzystne interakcje leków pomiędzy sobą albo z różnymi substancjami znajdującymi się w pożywieniu. Efekt leczniczy jest słabszy albo pojawiają się niekorzystne reakcje organizmu.
Najprostszym przykładem politerapii może być zestawienie preparatów żelaza z witaminą C, zakwaszającą środowisko w przewodzie pokarmowym. Dzięki temu zwiększa się przyswajanie tego potrzebnego organizmowi pierwiastka. Niecelowe jest natomiast ich podawanie z pokarmami o odczynie zasadowym, które zmniejszają wchłanianie. Jest to przykładem szkodliwej polipragmazji.
Polecamy: Lekomania – przyczyny, objawy, skutki i leczenie uzależnienia od leków
Przyczyny polipragmazji
Polipragmazja w sposób niezamierzony niweczy wysiłki zmierzające do wyleczenia choroby. Nieprawidłowe zestawienie leków pomiędzy sobą lub z pożywieniem może być efektem:
- łączenia różnych substancji przez pacjenta bez porozumienia z lekarzem,
- brakiem świadomości lekarza o istniejących interakcjach,
- przepisywaniem pacjentowi z wieloma przewlekłymi schorzeniami leków przez różnych specjalistów jednocześnie, bez zasięgnięcia informacji o farmaceutykach, które chory już przyjmuje.
Ta ostatnia sytuacja jest dość częstym zjawiskiem, gdy lekarz rodzinny kieruje chorego do kilku poradni, np. kardiologicznej, pulmonologicznej i nefrologicznej. W takiej sytuacji może np. dojść do tego, że kardiolog przepisuje lek, który wpływa korzystnie na serce i obniża ciśnienie krwi. Z powodu choroby nerek ten sam chory otrzymuje od innego lekarza lek, który zmienia równowagę elektrolitową, co może być przyczyną zaburzeń rytmu serca. Nieznający tych okoliczności pulmonolog zaleca stosowanie preparatów poprawiających oddychanie, które łącznie z lekami przepisanymi w innej poradni powodują np. upośledzenie krążenia i pracy nerek. W ten sposób zamyka się koło i leczenie nie przynosi stabilizacji stanu chorego, a niekiedy wręcz powoduje rozchwianie podstawowych parametrów pracy organizmu.
Zobaczcie także, do czego może doprowadzić uzależnienie od leków:
Rozwiązaniem takiej sytuacji jest kompleksowe zaplanowanie leczenia chorej osoby w zespole klinicystów, który w optymalnych (zwykle szpitalnych) warunkach może być wspierany przez farmakologa klinicznego. Posługując się swą wiedzą, może on wszystkim uczestniczącym w procesie leczenia lekarzom zaproponować najkorzystniejszy schemat terapii.
Warto wiedzieć: Niesteroidowe leki przeciwzapalne – działanie, wykaz, podział
Polipragmazja w geriatrii
Problem polipragmazji w geriatrii jest szczególnie wyraźny. Osoby w podeszłym wieku często cierpią na wiele schorzeń, które wymagają leczenia. Jednocześnie bywają one mniej zdyscyplinowane w realizowaniu zaleceń lekarskich, bardziej podatne na różne, nie zawsze właściwe, rady rodziny czy sąsiadów. W niektórych sytuacjach bezkrytycznie używają podsuniętych im przez inne osoby leków albo sięgają do starych, przechowywanych przez długi czas zapasów. Efekt polipragmazji jest nasilany, jeśli chory ze zmianami demencyjnymi jest pozostawiony bez opieki i stosuje preparaty w sposób chaotyczny i nieprawidłowy. Pacjenci geriatryczni wymagają więc kompleksowej, dobrze zorganizowanej opieki i szczególnego nadzoru. Właśnie ta trudność związana z leczeniem zaawansowanych chorób i ryzyko polipragmazji sprawiły, że geriatria stała się odrębną dziedziną medycyny.
Bibliografia:
1. P. Misztal-Okońska i inni, Polipragmazja wśród osób po 65 roku życia, „Journal of Education, Health and Sport” 2017, tom 7, nr 8.
2. A. Borzym, Zasady farmakoterapii w wieku podeszłym, „Postępy Nauk Medycznych”, 2011.
