Paraplegia to najczęściej efekt poprzecznego uszkodzenia dróg ruchowych w odcinku piersiowym lub lędźwiowym rdzenia kręgowego. Przyczyną powodującą tzw. paraplegię spastyczną są zaś wady genetyczne.
Czym jest paraplegia?
Paraplegia jest zespołem powstającym na skutek przerwania lub uszkodzenia dróg nerwowych korowo-rdzeniowych, będących częścią układu piramidowego. Zawiaduje on realizacją czynności dowolnych – zależnych od woli człowieka.
Objawami paraplegii są symetryczne porażenie lub niedowład obu kończyn dolnych oraz dysfunkcje przynajmniej części czynności narządów miednicy mniejszej, takie jak brak kontroli pęcherza moczowego, zwieraczy, a u mężczyzn – niemożność osiągnięcia wzwodu i ejakulacji (wytrysku). Całkowite porażenie kończyn dolnych określa się też medycznym mianem paraparesis.
Paraplegię należy odróżniać od innych podobnych zespołów, takich jak tetraplegia (tetraparesis) czy hemiplegia (hemiparesis). Objawy tetraplegii dotyczą czterech kończyn i związane są z uszkodzeniem rdzenia kręgowego na poziomie szyi. Drugie schorzenie obejmuje górną i dolną kończynę po prawej lub lewej stronie ciała i spowodowane jest zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym.
Polecamy: Tetraplegia – co to jest, jakie są objawy i czy da się ją wyleczyć?
Paraplegia pourazowa
Najczęstszą przyczyną paraplegii jest uszkodzenie rdzenia kręgowego na skutek urazu. Wiąże się ona z takimi zdarzeniami, jak:
- kompresyjne złamania kręgów lędźwiowych wskutek siły działającej w osi kręgosłupa,
- uszkodzenia kręgów wskutek demineralizacji związanej z osteoporozą lub obecnością przerzutów nowotworów złośliwych,
- uszkodzenia wyrostków kręgów, kanału i rdzenia kręgowego przy silnych urazach działających na plecy (uderzenie ciężkim przedmiotem, upadek na plecy).
Bezpośrednią przyczyną choroby może więc być wypadek przy pracy lub komunikacyjny, skok na wyprostowane nogi z dużej wysokości, skok do płytkiej wody „na główkę” z podparciem się wyprostowanymi ramionami.
Złamanie kompresyjne wynika z działania osiowej siły ściskającej trzony sąsiadujących ze sobą kręgów. Jeśli siła ta staje się zbyt duża, dochodzi do ich skruszenia lub zmiażdżenia. Kanał kręgowy ulega deformacji, co powoduje ucisk na rdzeń. W niektórych sytuacjach odłamy kości mogą przemieszczać się i bezpośrednio przerywać lub uszkadzać struktury nerwowe rdzenia.
Jeśli twardość kręgów jest obniżona z powodu odwapnienia, do złamania może dojść nawet przy próbie wstania z łóżka, pochylenia się. Takie uszkodzenia kośćca przy minimalnym bodźcu wyzwalającym nazywa się złamaniami patologicznymi. Paraplegia może również wystąpić w przebiegu dyskopatii czy rozwoju nowotworu (np. oponiaka) w kanale kręgowym.
Zobacz film i dowiedz się czy można wyleczyć krzywy kręgosłup:
Paraplegia spastyczna
Paraplegia spastyczna to zespół uszkodzenia dróg piramidowych na skutek wady genetycznej. Dzięki badaniom wielu genów zlokalizowanych w kilku chromosomach i szczegółowemu, obrazowemu diagnozowaniu uszkodzeń wyodrębniono kilkadziesiąt postaci tego schorzenia. Choroba jest spowodowana mutacją materiału genetycznego w jednym miejscu lub w wielu miejscach naraz.
Paraplegia spastyczna pojawia się relatywnie rzadko (1–3 przypadków na każde 100 tysięcy osób). Początek choroby obserwuje się w różnych grupach wiekowych. Ma charakter postępujący, ale rozwija się powoli, więc przeważnie nie dochodzi do całkowitego porażenia kończyn dolnych. Zwykle następuje spadek siły mięśniowej i powstają przykurcze.
Polecamy: Złamanie kręgosłupa – objawy i leczenie. Czy mając złamany kręgosłup, można chodzić?
Leczenie paraplegii
Paraplegia to choroba, której przebieg tylko częściowo może być łagodzony aktywnymi metodami leczniczymi. Bezpośrednio po urazie ważne jest odbarczenie rdzenia, które ma zapobiegać uciskowi, niedokrwieniu i degeneracji. Usuwa się przemieszczone fragmenty kostne, zapobiega związanej z obrzękiem rdzenia ciasnocie kanału kręgowego. Aby stworzyć warunki do odtworzenia ciągłości i regeneracji włókien nerwowych, zbliża się do siebie przerwane struktury. Zaopatruje się krwawiące naczynia i uszkodzenia opon rdzenia kręgowego. Farmakoterapia ma za zadanie usuwać skutki obrzęku czy stłuczenia rdzenia.
Szanse na ewentualny powrót funkcji rdzenia kręgowego i ustąpienie (przynajmniej częściowe) paraplegii związane są z naturą schorzenia, zakresem uszkodzeń i wdrożonymi działaniami usprawniającymi. Pewna część chorych nie odzyskuje możliwości swobodnego poruszania się, musi korzystać z wózków inwalidzkich, a także pampersowania.
Rehabilitacja w paraplegii
Działania rehabilitacyjne u chorych z paraplegią związane są z trzema podstawowymi celami:
- zapobieganiem utrwalaniu się przykurczów mięśni,
- zachowaniem masy mięśniowej mimo braku aktywności fizycznej chorego,
- stymulacją wspierającą regenerację włókien nerwowych, odtwarzanie dróg i odruchów.
Do realizacji tych celów wykorzystuje się całą gamę metod – od elektrostymulacji poprzez fizykoterapię, aż do ćwiczeń ruchowych (zarówno biernych, jak i – w miarę możliwości – czynnych, prowadzonych przy wsparciu fizjoterapeuty lub w odciążeniu).
