Kręgosłup jest podstawową strukturą podporową organizmu, decydującą o prawidłowej postawie i zachowaniu fizjologicznego mechanizmu ruchu. Ewentualne odchylenia krzywizn kręgosłupa wymagają obserwacji i korygowania za pomocą działań rehabilitacyjnych tak, aby wady postawy nie uległy utrwaleniu.
Budowa i rola kręgosłupa człowieka
Kręgosłup człowieka zbudowany jest z 33–34 kręgów. Anatomicznie dzieli się go na odcinki:
- szyjny – złożony z 7 kręgów (C1–C7),
- piersiowy – składający się z 12 kręgów (Th1–Th12),
- lędźwiowy – kręgi od L1 do L5,
- krzyżowy – stanowiący kość zbudowaną z 5 zrośniętych kręgów (S1–S5),
- guziczny – złożony z 4–5 kręgów, stanowiących tzw. kość ogonową.
Łącznie więc kręgosłup składa się z 33 do 34 kręgów.
Kręgosłup jest kolumną, która stanowi główny element podporowy wiążący i stabilizujący całość układu kostnego i mięśniowego: wspiera czaszkę, żebra, kości miednicy. Do niego przyczepiają się liczne mięśnie, które nie tylko zapewniają ruchomość głowy, tułowia i kończyn, ale też stabilizują postawę.
Skąd się wzięły fizjologiczne krzywizny kręgosłupa?
Naturalne krzywizny kręgosłupa powstały w procesie ewolucji. Część z nich zaznaczona jest już u zwierząt, ale ostateczny kształt przybrały one w procesie pionizacji sylwetki u naczelnych i człowieka. Całkowicie prosty kręgosłup uniemożliwiałby przyjęcie wyprostowanej, pionowej pozycji i dwunożne poruszanie się.
Naturalne krzywizny kręgosłupa u człowieka
Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa to te, które obserwuje się, patrząc na sylwetkę człowieka z boku. Ze względu na kształt rozróżnia się:
- kifozę – wygięcie określonego odcinka kręgosłupa, którego środkowa część jest odchylona ku tyłowi względem początku i końca,
- lordozę – w której wygięcie skierowane jest odwrotnie, czyli ku przodowi.
W anatomii prawidłowej opisuje się kifozę kręgosłupa w odcinku piersiowym i skostniałej części krzyżowej, a lordozę w odcinku szyjnym i lędźwiowym. Jeśli warunki fizjologiczne są zachowane, to oś długa kręgosłupa przebiega w linii pionowej lub niemal pionowej – odcinek szyjny znajduje się dokładnie ponad częścią lędźwiową lub lekko z przodu względem niej. Takie ustawienie zapewnia utrzymanie wyprostowanej pozycji możliwie najmniejszym nakładem sił.
O tym, jak dbać o kręgosłup? dowiecie się z filmu:
Nieprawidłowe lordozy i kifozy
Mimo iż powstawanie lordozy i kifozy jest zjawiskiem fizjologicznym, zbyt małe lub nadmierne wygięcie w jednym odcinku lub kilku odcinkach kręgosłupa może być objawem choroby. Każde większe odchylenie osi ciała ku przodowi lub tyłowi powoduje (ze względu na działające siły grawitacji) konieczność stabilizowania postawy dużym wysiłkiem. Mięśnie ulegają łatwemu przeciążeniu i zmęczeniu, a stabilność ciała staje się zdecydowanie mniejsza.
Typowymi przykładami nieprawidłowego wykształcenia naturalnych krzywizn kręgosłupa są m.in. :
- nadmierna kifoza piersiowa – objawiająca się zwykle przygarbieniem i pochyleniem tułowia do przodu,
- zmniejszona lub zniesiona lordoza lędźwiowa lordoza lędźwiowa - której objawy nie zawsze są charakterystyczne, ale powoduje ból o różnym nasileniu. lub zniesiona.
Zmianom tym towarzyszy najczęściej kompensacyjne odgięcie pozostałych odcinków kręgosłupa. Na przykład przy zgarbionej sylwetce głowa znajdowałaby się cały czas w pochyleniu do przodu, więc dochodzi do korekty jej pozycji poprzez odgięcie do tyłu, co pogłębia lordozę szyjną. Odcinek lędźwiowy również wygina się bardziej, by przeciwdziałać przeniesieniu ciężaru tułowia ku przodowi i nadmiernemu obciążeniu mięśni stabilizujących sylwetkę.
Nieprawidłowości z czasem utrwalają się, sprawiają, że pojawiają się przykurcze mięśni oraz dolegliwości bólowe w obrębie kręgosłupa i kończyn (ponieważ ich stawy przy zaburzonej postawie nie pracują w fizjologiczny, naturalny sposób). Nasilone zmiany mogą być również przyczyną wypadania krążków międzykręgowych (dyskopatii) wraz z intensywnymi dolegliwościami o typie bólów korzeniowych (np. rwa kulszowa).
Boczne krzywizny kręgosłupa
W warunkach prawidłowych nie obserwuje się występowania bocznego wygięcia kręgosłupa (które określa się skoliozą). W sylwetce człowieka obserwowanej z przodu lub z tyłu nie powinno stwierdzać się żadnego odchylenia kręgosłupa od linii prostej ani innych towarzyszących temu objawów, takich jak np.:
- odchylenie głowy w prawą lub lewą stronę,
- ułożenie barków lub łopatek na różnej wysokości,
- asymetryczne ustawienie łuków żebrowych,
- inne niż poziome ustawienie miednicy,
- fałdy pośladkowe znajdujące się na innym poziomie.
Podobnie jak w przypadku nieprawidłowej lordozy lub kifozy, przy pojawieniu się skoliozy w jednym odcinku kręgosłupa bardzo szybko pojawia się wyrównujące odgięcie jego sąsiadujących odcinków. Na przykład w przypadku skoliozy w odcinku lędźwiowym odchylającej tułów w lewo pojawi się wygięcie boczne odcinka piersiowego w prawo. To z kolei wywoła boczne odgięcie głowy i kompensacyjną skoliozę odcinka szyjnego.
Polecamy: Cementowanie kręgosłupa – kiedy przeprowadza się zabieg?
Leczenie skrzywień kręgosłupa
Z opisu przebiegu skoliozy lub zaburzeń dotyczących fizjologicznych krzywizn kręgosłupa wynika, że leczenie zmian nie może ograniczać się jedynie do oddziaływania na tę jego część, w której powstała zmiana pierwotna. Działania fizjoterapeutyczne – masaże, fizykoterapia, usprawnianie ruchowe, wzmacnianie siły mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie prawidłowej pozycji ciała – muszą obejmować wszystkie odcinki. Takie postępowanie, połączone z profilaktyką skrzywień kręgosłupa (ergonomiczne miejsce pracy, krzesło, łóżko, wygodne obuwie na płaskim obcasie, aktywność fizyczna, unikanie przemęczenia i dźwigania ciężkich przedmiotów) pozwala zwykle na stosunkowo szybkie odzyskanie i utrzymanie prawidłowej postawy oraz pełnej sprawności ruchowej.
