Najczęstszymi przyczynami porażenia czterokończynowego są wypadki, w których uszkodzeniu uległ fragment kręgosłupa lub rdzenia kręgowego na odcinku szyjnym. Są to przede wszystkim wypadki samochodowe, upadki z wysokości i skoki do wody na głowę. Tetraplegię mogą powodować też choroby, takie jak polio, stwardnienie rozsiane czy poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego. Inne przyczyny to zaburzenia wrodzone, na przykład dystrofia mięśniowa. Tetraplegia dotyka zarówno nerwów sensorycznych, jak i motorycznych, co oznacza, że pacjent traci zarówno możliwość poruszania kończyną, jak i czucie w niej.
Tetraplegia – porażenie czterokończynowe
Przyczynami tetraplegii, czyli porażenia czterokończynowego, są uszkodzenia szyjnego odcinka rdzenia kręgowego lub mózgu. Może ona być efektem chorób lub wypadku. Stopień porażenia bywa różny. Czasem jest to porażenie unieruchamiające wszystkie stawy w kończynach, a czasem tylko niektóre z nich. W niektórych przypadkach poprawę stanu osoby chorej można osiągnąć za pomocą rehabilitacji, jednak częściej będzie ona już niemożliwa.
Tetraplegia – objawy
Przyczyną uszkodzenia rdzenia kręgowego powodującego tetraplegię jest zazwyczaj uszkodzenie kręgosłupa. Dokładniej chodzi tu o jego szyjny odcinek, a więc – licząc od góry – siedem pierwszych kręgów. Od każdego z nich, z wyjątkiem siódmego, odchodzi jedna para nerwów rdzeniowych szyjnych. To, w którym miejscu dojdzie do urazu, ma duży wpływ na stopień porażenia. Najbardziej brzemienne w skutkach są uszkodzenia na wysokości pierwszego i drugiego kręgu. Oprócz tetraplegii, mogą one doprowadzić do utraty tak ważnych czynności życiowych, jak na przykład oddychanie. Trzeba je później podtrzymywać poprzez użycie respiratora lub rozrusznika membranowego. Uszkodzone kręgi powodują:
- 3 kręg – oprócz tetraplegii również ciężkie zaburzenia oddychania, ból, mrowienie, czasem także drętwienie ramion, szyi i głowy;
- 4 kręg – tetraplegię i problemy z oddychaniem, jednak nie tak poważne, jak przy uszkodzeniach 1. i 2. kręgu;
- 5 kręg – pacjent zachowuje kontrolę nad mięśniami ramienia i bicepsa, dzięki czemu może samodzielnie zginać łokieć; wciąż jednak nie ma kontroli nad nadgarstkami;
- 6 kręg – pacjent zachowuje funkcje ramienia, łokcia i niektóre funkcje nadgarstka;
- 7 kręg – porażenie czterokończynowe z zachowaniem funkcji ramienia, łokcia, nadgarstka i niektórych funkcji dłoni.
Większość nerwów rdzeniowych szyjnych odchodzi od górnej części kolejnych kręgów. Wyjątkiem jest para ósma, która ma swój początek u podstawy siódmego kręgu. Ich uszkodzenie powoduje tzw. tetraparezę – pacjent ma pełną kontrolę nad swoimi rękami, są one jedynie wyraźnie słabsze.
Patrząc na to, które nerwy odpowiadają za jakie objawy, można zauważyć, że istotną granicą jest wysokość 4. kręgu. Przy uszkodzeniach poniżej niego nie zachodzą już problemy z oddychaniem, a im niżej, tym większa kontrola pacjenta nad kończynami górnymi. Uszkodzenia nerwów poniżej odcinka szyjnego, w odcinku piersiowym, nie powodują tetraplegii, a paraplegię, czyli porażenie jedynie kończyn dolnych.
Tetraplegia spastyczna
Porażenie czterokończynowe może też mieć swoje źródło w spastyczności mięśni. Jest to stan, w którym mięśnie wykazują nadmierne napięcie w czasie ruchu biernego, czyli wykonywanego przez drugą osobę. Spastyczność występuje podczas takich chorób, jak: mózgowe porażenie dziecięce, stwardnienie rozsiane czy udar mózgu. Gdy to ona jest przyczyną paraliżu wszystkich czterech kończyn, mówimy o tetraplegii spastycznej. W takim przypadku porażenie może występować w każdej kończynie w innym nasileniu.
Tetraplegia – rehabilitacja
Całkowite wyleczenie porażenia czterokończynowego nie jest możliwe. Z tego powodu kuracja pacjenta jest nastawiona przede wszystkim na zachowanie funkcji życiowych i zapewnienie jak najlepszych warunków. Na pierwszych etapach leczenia konieczne jest ustabilizowanie szyjnego odcinka kręgosłupa, by zapobiec jego dalszym uszkodzeniom. Następnie, jeżeli to konieczne, należy możliwie poprawić zdolność pacjenta do samodzielnego oddychania. Kolejnym krokiem jest wyeliminowanie komplikacji spowodowanych ewentualnymi zakrzepami. Na późniejszych etapach często wykonuje się operacje mające zapobiec uciskom na rdzeń kręgowy.
Dla pacjenta dotkniętego tetraplegią bardzo ważna jest rehabilitacja. Na pierwszych etapach jej celem jest: zapobieżenie ewentualnym powikłaniom płucnym, powstawaniu odleżyn i przykurczy, kontrola czynności wydalniczych organizmu, utrzymanie prawidłowej ruchomości w stawach i pionizacja pacjenta. Później rehabilitacja ma pomóc pacjentowi w przygotowaniu się do samodzielnego życia.
