Istnieje kilka grup paciorkowców. W ciąży najgroźniejsze są paciorkowce z grupy B. Na początku kolonizują najczęściej przewód pokarmowy, potem zakażenie przechodzi na cewkę moczową i do pochwy, stwarzając duże ryzyko przeniesienia bakterii do organizmu dziecka podczas porodu. Może się to przyczynić do poważnych konsekwencji, zwłaszcza przy przedwczesnym porodzie.
Paciorkowiec w ciąży – skąd się bierze, objawy
Konkretne drogi zakażenia paciorkowcem z grupy B nie są znane, choć najprawdopodobniej bakteria ta pochodzi od zwierząt. Za czynniki powodujące zwiększoną podatność na zakażenia uważa się:
- cukrzycę,
- marskość wątroby,
- udar mózgu,
- nowotwory,
- dysfunkcje i cewnikowanie układu moczowego,
- choroby układu sercowo-naczyniowego,
- choroby układu oddechowego,
- posiadanie protezy.
U kobiet w ciąży paciorkowiec może powodować takie powikłania, jak zakażenie błon płodowych, zapalenie błony śluzowej macicy, sepsę i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Może też przyczyniać się do zakażenia skóry i tkanek miękkich, kości, stawów i płuc oraz zapalenie mięśnia sercowego, a także zapalenie pęcherza moczowego i odmiedniczkowego zapalenie nerek.
Paciorkowiec – zagrożenie dla noworodka
Paciorkowiec bywa też przyczyną zakażenia noworodka. Do czynników ryzyka zwiększających prawdopodobieństwo zakażenia, należą:
- poród trwający dłużej niż 12 godzin,
- czas od pęknięcia błon śluzowych dłuższy niż 18 godzin,
- temperatura ciała matki wyższa niż 38°C,
- poród przedwczesny, przed ukończonym 37. tygodniem ciąży,
- masa urodzeniowa niższa niż 500 g,
- zakażenie wód płodowych.
Do zakażenia dochodzi najczęściej podczas naturalnego porodu, kiedy dziecko jest narażone na bezpośredni kontakt z bakteriami. Ryzyko zakażenia występuje także przy cesarce, jest ono jednak znacznie niższe. W wyniku infekcji mogą wystąpić komplikacje ze strony układu oddechowego, takie jak wrodzone zapalenie płuc czy niedodma, które najczęściej leczy się antybiotykiem. Możliwe jest także wystąpienie gorączki oraz spadek ciśnienia tętniczego. Objawy te często są widoczne po upływie pierwszych godzin od porodu.
W późnej postaci zakażenia objawem może być ogólny stan zapalny, zapalenie opon mózgowo–rdzeniowych, zapalenia kości i stawów (zazwyczaj kości udowej lub ramiennej). Symptomy te najczęściej występują po 1. miesiącu życia.
Jak wygląda badanie na obecność paciorkowca w ciąży?
Obecność paciorkowca w ciąży stwierdza się podczas badania posiewu bezpośredniego. Zaleca się, by wykonywać je u ciężarnych między 35. a 37. tygodniem ciąży. Nawet jeśli zrobiono je wcześniej, mogą one być niemiarodajne – zakażenie może przeminąć lub dopiero się pojawić. Wymaz jest pobierany z dolnej części pochwy i z odbytnicy. Z reguły jest to zadanie lekarza lub pielęgniarki, czasem jednak, po odpowiednim przeszkoleniu, materiał może pobrać sama badana. Posiew powinien zostać wykonany w ciągu 24 godzin. Dodatkowo w laboratorium konieczne jest oznaczenie wrażliwości bakterii na antybiotyki: erytromycynę, klindamycynę, penicylinę i ampicylinę.
Jak zapobiec zakażeniu paciorkowcem noworodka?
Środki, mające na celu zapobiegnięcie zakażeniu noworodka, podejmuje się u kobiet, u których:
- w badaniu przesiewowym między 35. a 37 tygodniem ciąży stwierdzono obecność paciorkowca,
- stwierdzono obecność paciorkowca w moczu w dowolnym momencie ciąży,
- we wcześniejszej ciąży doszło do zakażenia noworodka paciorkowcem.
Profilaktykę stosuje się także wtedy, gdy wynik badania na obecność paciorkowca nie jest znany lub gdy badanie nie zostało wykonane, jeżeli:
- Poród ma nastąpić przed 37. tygodniem ciąży,
- Od pęknięcia błon płodowych minęło 18 godzin,
- U ciężarnej występuje gorączka (38 stopni Celsjusza).
Odpowiednie antybiotyki muszą przyjąć wszystkie ciężarne, u których rozpoczął się poród (niezależnie od odpłynięcia wód płodowych), i u których stwierdzono którekolwiek z powyższych wskazań. By działanie antybiotyków było możliwie najbardziej skuteczne, ich podanie jest konieczne najpóźniej na 4 godziny przed zakończeniem porodu.
Jeżeli wynik badania na obecność paciorkowca między 35. a 37. tygodniem ciąży jest ujemny, nie ma konieczności podawania ciężarnej antybiotyków. Przesłanką do ich stosowania nie jest także stwierdzenie paciorkowca ani jego obecność w moczu podczas poprzedniej ciąży. Ich podawanie nie jest też konieczne przy cesarskim cięciu, jeżeli zostało ono wykonane przed rozpoczęciem porodu i błony płodowe nie zostały jeszcze przerwane – niezależnie od stwierdzenia obecności paciorkowca i tygodnia ciąży.
