Nadwaga i otyłość a choroby nowotworowe

Jako otyłość rozumie się BMI (Body Mass Index) wynoszące powyżej 30 kg/m2 dla osób dorosłych. Według wyników Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (EHIS) w 2014 roku osoby z nadwagą oraz otyłością stanowiły około 53% populacji Polski. Według badania odsetek osób z nadwagą i otyłością będzie stale wzrastał jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie kroki w profilaktyce i leczeniu tego schorzenia.

Co łączy otyłość i nowotwory?

Nadmiar masy ciała może być przyczyną wielu chorób niezakaźnych, w tym nowotworów. Związek pomiędzy zapadalnością na niektóre nowotwory a otyłością został zauważony i dobrze udokumentowany już wiele lat temu. Patomechanizmy prowadzące do zwiększonej podatności osób otyłych na wybrane nowotwory nie zostały jednak jeszcze do końca poznane. Osoby otyłe charakteryzuje większa procentowo zawartość tkanki tłuszczowej w porównaniu do beztłuszczowej masy ciała. Tkanka tłuszczowa to nie tylko magazyn energii gromadzonej w postaci tłuszczów, ale również bardzo aktywna metabolicznie struktura. Aktywność metaboliczna tkanki tłuszczowej polega na samodzielnej syntezie związków o charakterze hormonalnym. Działanie związków produkowanych przez tkankę tłuszczową to jeden z potencjalnych mechanizmów odpowiedzialnych za zwiększanie ryzyka wystąpienia nowotworu.

Jak otyłość przyczynia się do rozwoju nowotworów?

Działanie pro-nowotworowe nadwagi i otyłości jest obecnie rozpatrywane na kilku płaszczyznach. W literaturze naukowej wymienia się najczęściej zaburzenia równowagi energetycznej, immunologicznej oraz hormonalnej. W badaniach zaobserwowano, że leptyna wydzielana przez tkankę tłuszczową może nasilać podziały komórek nabłonka jelitowego i prowadzić do zwiększenia ryzyka wystąpienia nowotworu w tym obszarze. Obecnie wiele badań naukowych potwierdziło tezę zwiększonej zachorowalności na nowotwory przewodu pokarmowego u osób otyłych. Potwierdzono tę zależność między innymi dla nowotworów przełyku, żołądka oraz jelita grubego. U pacjentów otyłych z insulinoopornością lub pacjentów leczonych insuliną z powodu cukrzycy typu 2 obserwuje się również większą śmiertelność z powodu nowotworów, co tłumaczone jest występowaniem zjawiska hiperinsulinemii w obu tych przypadkach. Insulina może działać silnie mitogennie i zwiększać prawdopodobieństwo niekontrolowanych podziałów komórkowych. Ponadto, wysokie stężenia insuliny korelują z wysokim stężeniem czynnika IGF-1. W badaniach wykazano, że wysokie stężenia IGF-1 mogą przyspieszać proces unaczyniania się guza i przyspieszać tym samym jego wzrost.

Aktywność tkanki tłuszczowej przejawia się również w produkcji cytokin prozapalnych co może mieć silne działanie immunosupresyjne. Przewlekły stan zapalny oraz immunosupresyjne działanie cytokin produkowanych przez tkankę tłuszczową może potencjalnie zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworu, ponieważ osłabieniu ulega układ odpornościowy, który w zdrowym organizmie może zwalczać komórki nowotworowe.

Czy otyłość może przyczynić się do rozwoju nowotworów? Dowiesz się tego z filmu:

Dlaczego otyłość jest taka niebezpieczna?

Otyłość u kobiet, szczególnie w wieku przedmenopauzalnym może być skorelowana z większym ryzykiem wystąpienia nowotworów hormonozależnych – rak piersi czy też rak jajnika. Ponadto, w badaniach sugeruje się, że kobiety z prawidłową masą ciała charakteryzuje niższa umieralność na nowotwory hormonozależne niż kobiety otyłe.

Wyższe ryzyko wystąpienia nowotworu u osób otyłych zaobserwowano również w przypadku zapadalności na raka trzustki. Szczególnie duży wzrost zapadalności na ten rodzaj nowotworu odnotowano dla grupy pacjentów z BMI powyżej 35kg/m2. Obecnie mówi się, że utrzymywanie prawidłowej masy ciała może być zaliczane do profilaktyki raka trzustki, który w ostatnich latach jest coraz częściej diagnozowany.

Podkreśla się również rolę otyłości w schorzeniach wątroby. Otyłości towarzyszy często silne stłuszczenie wątroby. Choroba stłuszczeniowa wątroby może wynikać z nieprawidłowego metabolizmu lipidów w ustroju co jest następstwem oddziaływania hormonów produkowanych przez tkankę tłuszczową. Przewlekłe stłuszczenie wątroby powoduje nasilony proces zapalny i może prowadzić do zapalenia oraz marskości wątroby.

Doniesienia naukowe ostatnich lat wykazały, że otyłość może być czynnikiem ryzyka rozwoju wielu nowotworów. Nadmiar tkanki tłuszczowej wywiera silny metaboliczny efekt na organizm. Działanie substancji wydzielanych przez tkankę tłuszczową może mieć swoje negatywne efekty na wielu płaszczyznach. Aktywność tkanki tłuszczowej może sprzyjać utrzymywaniu się stanu zapalnego a przez to znacznie osłabiać układ odpornościowy. Substancje o działaniu hormonalnym produkowane w dużych ilościach u osób otyłych mogą wpływać na nieprawidłową regulację gospodarki energetycznej i przyczyniać się do rozwoju wielu chorób. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała może być elementem skutecznej profilaktyki przeciwnowotworowej oraz niektórych chorób metabolicznych.

Fundacja Alivia wspiera pacjentów onkologicznych – sprawdź, jak możesz pomóc!

Bibliografia:

Binkowska-Borgosz I., Starzyńska T., Błogowski W., Otyłość a nowotwory przewodu pokarmowego. Postepy Hig Med Dosw (online), 2014; 68: str.1193-1198

Jaworski P., Binda A., Tarnowski W., Wpływ otyłości na rozwój choroby nowotworowej. Postępy Nauk Medycznych,2015; 28 (9)

Bogdański P., Pupek-Musialik D., Łuczak M., i wsp. Tumor Necrosis Factor Alfa and Its Role in Pathogenesis of Obesity-Associated Hypertension. Nadciśnienie tętnicze 2002;6(2) str.133-142.

Główny Urząd Statystyczny. Zdrowie i zachowanie zdrowotne mieszkańców Polski w świetle Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (EHIS) 2014 r. 2015 Warszawa