Co to jest leptyna? To hormon wytwarzany głównie przez komórki tłuszczowe w organizmie. Za produkcję leptyny odpowiedzialny jest gen Ob (od angielskiego obese – otyłość) leżący na chromosomie 7. Leptyna nazywana jest hormonem sytości, ponieważ wysyła do mózgu informację, że ilość energii w organizmie jest wystarczająca do działania.
Leptyna i grelina – hormony sytości i głodu
Leptyna i grelina są ze sobą powiązane, ponieważ oba hormony odpowiadają za regulowanie odczuwania głodu i sytości oraz za balans energetyczny. Dzieje się tak, ponieważ mają wpływ na metabolizm tłuszczów i węglowodanów. Leptyna nazywana jest hormonem sytości, zatem zmniejsza łaknienie. Grelina to „hormon głodu”. Zbyt dużo lub za mało leptyny i greliny skutkuje zaburzeniami odżywiania.
Zależność leptyna a otyłość wcale nie jest oczywista, ponieważ mogłoby się wydawać, że zwiększona ilość tkanki tłuszczowej i tym samym produkcja hormonu sytości powinna mocno hamować apetyt u osób z nadwagą i otyłych. Jednak u osób z nadmierną masą ciała względem wieku i wzrostu dochodzi do leptynooporności. Oznacza to, że gdy w organizmie jest bardzo dużo leptyny, jest ona częściowo „ignorowana”, dochodzi do uodpornienia się na nią. Zmniejsza się ilość receptorów tego hormonu, co prowadzi do tego, że apetyt rośnie, zwiększając tym samym ryzyko otyłości i chorób z nią związanych.
Niedobór leptyny lub leptynoopornośc powodują, że mózg nie otrzymuje informacji o prawidłowym bilansie energetycznym (tyle samo energii jest dostarczanej, co zużywanej). W konsekwencji uznaje, że należy dostarczyć organizmowi więcej składników odżywczych i wywołuje uczucie głodu.
Leptyna – gdzie występuje i jak zwiększyć poziom hormonu?
Leptyna produkowana jest przede wszystkim w tkance tłuszczowej znajdującej się pod skórą. W niewielkich ilościach mogą wytwarzać ją także jajniki, łożysko, śluzówka żołądka, nabłonek jelita cienkiego, szpik kostny oraz mięśnie szkieletowe i przysadka oraz podwzgórze. Zwykle im więcej tkanki tłuszczowej, tym więcej leptyny w organizmie. Nadmierna ilość tego hormonu powoduje leptynooporność i może przynieść odwrotne rezultaty od zamierzonych.
Patrząc krótkodystansowo, można przypuszczać, że leptyna na odchudzanie jest bardzo dobrym sposobem. Tymczasem jej dostarczanie do organizmu z zewnątrz może być bardzo szkodliwe i powodować odwrotne od zamierzonych skutki.
W jakich produktach jest leptyna? W pożywieniu hormon ten nie występuje. Z zewnątrz można go dostarczyć jedynie poprzez przyjmowanie tabletek. Można natomiast pobudzić organizm do wytwarzania leptyny w takiej ilości, by przynosiło to faktycznie zmniejszenie apetytu. Jak zwiększyć poziom leptyny? Należy spożywać posiłki regularnie i nie głodzić się. Ważne jest też wysypianie się – dowiedziono, że niedobór snu może zwiększać apetyt.
Manipulowanie poziomem leptyny zwiększa ryzyko wystąpienia efektu jo-jo, czyli ponownego przybrania na wadze po zakończeniu odchudzania. Jako suplement leptyna nie powinna być stosowana.
Badanie poziomu leptyny
Poziom leptyny podlega cyklowi dobowemu. Najmniej tego hormonu jest w ciągu dnia, najwięcej – w nocy i nad ranem. Badanie poziomu leptyny wykonuje się z próbki krwi. Kosztuje ono około 100 złotych. Poziom leptyny bada się m.in. w diagnostyce zaburzeń hormonalnych i dojrzewania płciowego.
Wpływ leptyny na zdolność do rozmnażania
Leptyna wpływa na płodność. Jest niezbędna w okresie dojrzewania do tego, by pobudzić do pracy oś podwzgórze-przysadka-gonady. Niedobór hormonu może być przyczyną hipogonadyzmu, czyli wady polegającej na tym, że jądra i jajniki nie produkują hormonów płciowych ani gamet (komórek rozrodczych).
U kobiet w wieku rozrodczym leptyna reguluje aktywność osi podwzgórzowo-przysadkowo-gonadalnej oraz wpływa na zwiększenie wydzielania hormonu folikulotropowego (FSH) i lutropiny (LH). Oba związki są niezbędne do zajścia w ciążę.
Zarówno niedobór leptyny, jak i jej nadmiar (a w konsekwencji leptynooporoność) mogą powodować hipogonadyzm związany z otyłością, zespołem policystycznych jajników i cukrzycą typu 2.
Bibliografia:
1. M. Stachowicz, M. Janas-Kozik, M. Olszanecka-Glinianowicz, J. Chudek, Rola leptyny w zaburzeniach odżywiania się – współczesne poglądy, Psychiatria Polska 2013, nr 47 (5), s. 897-907, dostęp online 04.10.2017.
2. S. H CHou, Ch. Mantzoros, 20 years of leptin: Role of leptin in human reproductive disorders, dostęp online 04.10.2017.
3. The role of leptin and ghrelin in the regulation of food intake and body weight in humans: a review.
4. Leptin resistance is associated with extreme obesity and aggregates in families.
