Nadgarstek to staw, który znajduje się na pograniczu przedramienia i ręki. Umożliwia jej wykonywanie precyzyjnych ruchów w wielu kierunkach, a jednocześnie przenosi wszystkie obciążenia podczas pracy fizycznej lub dźwigania ciężkich przedmiotów. Dlatego często dochodzi w nim do zmian przeciążeniowych. Dodatkowo jest narażony na zwichnięcia, skręcenia i złamania.
Budowa nadgarstka
Nadgarstek zbudowany jest z ośmiu kostek, ułożonych w dwóch rzędach. Część z nich łączy się stawem promieniowo-nadgarstkowym z kością promieniową, a inne z kośćmi śródręcza. Dodatkowe połączenia stawowe i więzadła w obrębie nadgarstka pozwalają na wykonywanie wielu skomplikowanych ruchów ręką, takich jak zgięcie grzbietowe i dłoniowe, ruchy boczne, zginanie i prostowanie palców. Wyjątkowy charakter ma staw u nasady kciuka, który pozwala na wykonywanie złożonych ruchów w trzech płaszczyznach.
Ze względu na dużą ruchomość i przenoszenie wielkich sił nadgarstek jest zabezpieczony pasmami więzadeł i torebką stawową o złożonej budowie. Po obu jego stronach (grzbietowej i dłoniowej) przebiegają liczne ścięgna mięśni poruszających ręką i palcami. Każde z nich otoczone jest pochewką ścięgnistą, a pasma łącznotkankowe o okrężnym przebiegu (podobnym do bransoletki lub paska od zegarka) przytrzymują je we właściwym miejscu, niezależnie od pozycji nadgarstka.
Choroby nadgarstka
Schorzenia nadgarstka można podzielić na zmiany urazowe i zwyrodnieniowo-przeciążeniowe. Dodatkową grupą są schorzenia wynikające z chorób układowych (np. zmiany reumatoidalne, łuszczycowe zapalenie stawów, gruźlica).
Urazy wiążą się najczęściej z wykorzystaniem ręki jako podparcia przy utracie równowagi. Na nadgarstek i kość promieniową działają w takim przypadku wielkie siły wynikające z przeniesienia energii poruszającego się ciała. Wówczas dochodzi zwykle do złamania kości promieniowej, obejmującego staw lub zlokalizowanego tuż powyżej (tzw. złamanie Collesa). Tego typu urazy często powstają w okresie zimowym, szczególnie u osób starszych z wyraźną osteoporozą. Częściej zdarzają się u kobiet. Drugą grupą szczególnego ryzyka są osoby o dużej aktywności fizycznej. W przypadku urazów sportowych (snowboard, narty, łyżwy rolki, rower) energia działająca na kości i stawy jest większa, ponieważ ciało porusza się z wielką prędkością. Często dochodzi wtedy do skręceń lub zwichnięć albo złamań kostek nadgarstka (będących właściwie pęknięciami lub kompresyjnymi zgnieceniami).
Inne choroby nadgarstka związane są z jego nieustanną pracą. Kości i aparat więzadłowy, szczególnie przy ciężkiej pracy fizycznej lub regularnie powtarzanych czynnościach, podlegają dużym obciążeniom. Są one przyczyną zmian zwyrodnieniowych, objawiających się nawracającymi bólami, okresowymi obrzękami, zaczerwienieniem, zwiększeniem ciepłoty.
Innym problemem jest zespół cieśni nadgarstka. Pojawia się on często u osób korzystających regularnie z klawiatury komputerowej, myszy (np. u grafików, nałogowych graczy) albo u pianistów. Jest również powikłaniem choroby reumatycznej. Wymuszona (w lekkim zgięciu grzbietowym) pozycja ręki z uniesionymi palcami, jest przyczyną przewlekłego ucisku na nerw pośrodkowy i otaczające tkanki, co powoduje niedokrwienie i objawy zapalne, a w dłuższej perspektywie zwężenie kanału nadgarstka.
Leczenie schorzeń nadgarstka
Leczenie złamań nadgarstka zależy od ich lokalizacji i ewentualnych powikłań. Przemieszczenia w złamaniu kości promieniowej najczęściej koryguje się, wykonując nastawienie odłamów w znieczuleniu miejscowym. Jeśli złamanie jest skomplikowane, wieloodłamowe lub ma kształt spiralny, chorego poddaje się zabiegowi chirurgicznemu. Operacyjnie leczy się też złamania kostek nadgarstka, o ile ich fragmenty ulegną przemieszczeniu lub zmiażdżeniu.
W kolejnym etapie leczenia zakłada się opatrunek unieruchamiający (stosowany również do zabezpieczenia poważniejszych skręceń lub nastawionych zwichnięć). Początkowo jest to zwykle opatrunek gipsowy. Po zmniejszeniu się obrzęku można wymienić go na zdecydowanie lżejszy, wodoodporny, wykonany z materiałów syntetycznych. Czas unieruchomienia jest zależny od rodzaju urazu, wieku chorego i stopnia uwapnienia kości. Może on sięgać nawet kilkunastu tygodni.
Zespoły bólowe związane ze zmianami zwyrodnieniowymi leczy się, stosując głównie środki przeciwzapalne (działające ogólnie albo lokalnie) oraz ograniczając obciążenie stawu. W przypadku silnych dolegliwości połączonych z objawami zapalenia można też podać miejscowo iniekcję z lekami sterydowymi. Zabieg nazywany jest potocznie blokadą stawu.
W zespole cieśni nadgarstka stosuje się leczenie zachowawcze przeciwzapalne, a jeśli jest ono nieskuteczne, chorego poddaje się zabiegowi eliminującemu objawy uciskowe.
Rehabilitacja w stanach chorobowych nadgarstka
Powrót nadgarstka do pełnej sprawności oznacza możliwość korzystania z ręki bez ograniczenia jej ruchomości i siły. Ważną rolę w tym procesie odgrywają właściwa, prowadzona przez specjalistę rehabilitacja ruchowa oraz uzupełniające zabiegi fizjoterapeutyczne. Działania te pozwalają również na zmniejszenie dolegliwości w przewlekłych zespołach bólowych.
