Anatomia nadgarstka przekłada się na wielkie możliwości tego złożonego stawu. Dostosowując się w procesie ewolucji do potrzeb człowieka, nadgarstek osiągnął taki stopień skomplikowania, że jego skuteczne leczenie wymaga specjalistycznej wiedzy i umiejętności.
Nadgarstek – anatomia
Nadgarstek to grupa kostek połączonych między sobą niewielkimi stawami i licznymi więzadłami. Stanowi on element pośredniczący pomiędzy kością promieniową a kośćmi śródręcza. Jest to również miejsce przebiegu wielu naczyń krwionośnych i nerwów, które gwarantują prawidłową pracę ręki.
W skład nadgarstka wchodzą dwa szeregi niedużych kości, których kształt znajduje odbicie w przypisanych im przez anatomów nazwach. Szereg bliższy (od strony przedramienia) składa się z kości: łódkowatej, księżycowatej, trójgraniastej i grochowatej. W skład szeregu dalszego (znajdującego się bliżej ręki) wchodzą kości: czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata i haczykowata. Ich skomplikowane kształty pozwalają na uzyskanie dużego zakresu ruchów w nadgarstku. Oczywiście ich praca nie byłaby właściwa, gdyby nie złożona budowa licznych stawów, torebki stawowej, otaczających ją więzadeł i mięśni.
Ból i złamania w okolicy nadgarstka
Ból nadgarstka pojawia się samoistnie albo jako reakcja na uraz. Spontaniczne dolegliwości mogą być wywoływane przez zmiany reumatyczne, zwyrodnieniowe albo spowodowane chwilowym lub ciągłym przeciążeniem.
Bolesność powiązana z urazem może być wynikiem prozaicznego stłuczenia, ale często jest dowodem złamania kości, skręcenia albo zwichnięcia.
Obrażenia okolicy nadgarstka powstają najczęściej w związku z upadkiem i odruchową reakcją obronną organizmu, polegającą na wysunięciu rąk w kierunku ziemi lub zbliżającej się przeszkody. Głównym miejscem złamań jest sąsiadujący z nadgarstkiem odcinek kości promieniowej. Bezwładność ciała powoduje, że siły działające na kończynę górną przy takim zdarzeniu są duże. Zwiększają się jeszcze, jeśli ciało znajduje się w ruchu (np. podczas uprawiania sportu albo spadania z wysokości).
Na rozległość obrażeń ma wpływ stan uwapnienia kości. Osteoporoza, występująca u osób starszych, a w szczególności u kobiet w wieku pomenopauzalnym, zwiększa prawdopodobieństwo złamań wieloodłamowych, połączonych ze zmiażdżeniem lub rozpadem fragmentów kostnych. Może również powodować częstsze uszkodzenia kostek nadgarstka.
Złamania kości śródręcza, pojawiające się w okolicy nadgarstka, mają zwykle inny mechanizm powstawania. Związane są najczęściej z tępym urazem ręki (przygniecenie lub uderzenie ciężkim przedmiotem) albo z uszkodzeniem powstałym w czasie zadawania ciosu pięścią („złamania bokserskie”).
Każdemu złamaniu, zwichnięciu lub poważniejszemu skręceniu towarzyszy znaczna bolesność i ograniczenie ruchomości, nasilający się obrzęk, zaczerwienienie i miejscowe podwyższenie temperatury. Może być widoczna wyraźna deformacja stawu lub jego okolicy. Często dochodzi do powstawania wylewów podskórnych.
W przypadku uszkodzeń małych kości nadgarstka objawy są zwykle nieco mniej nasilone, dominować może bolesność i znaczne ograniczenie ruchomości. Wynika to z faktu, że kostki te albo podlegają pęknięciu, albo (przy dużej, osiowo działającej sile) są częściowo lub w całości miażdżone.
Pierwsza pomoc w urazach nadgarstka
Pierwsza pomoc przy urazie nadgarstka powinna obejmować dwie zasadnicze czynności.
Pierwszą z nich jest unieruchomienie kończyny – najlepiej za pomocą temblaka. Nie może to być sznurek, pasek albo inny podobny wąski przedmiot. Jeżeli nie ma do dyspozycji chusty trójkątnej (która często znajduje się w zestawach pierwszej pomocy), to należy skorzystać z chustek, szalików, apaszek, poszewek i innych podobnych przedmiotów. W miarę możliwości całe przedramię i ręka powinny być ułożone na temblaku poziomo w jednej linii (ręka nie może zwisać). Kąt w stawie łokciowym, pomiędzy ramieniem a przedramieniem, powinien być zbliżony do 90°.
Drugą czynnością powinno być schłodzenie miejsca urazu lodem albo zamrożonym przedmiotem. Pozwala to na ograniczenie bólu, spowalnia rozwijanie się obrzęku i obkurcza naczynia krwionośne, co może zmniejszyć rozmiar tworzącego się krwiaka.
W przypadku złamania z przemieszczeniem może dojść do dodatkowych powikłań spowodowanych przez odłamy kostne. Mogą one przerwać lub ucisnąć duże naczynia krwionośne, uszkodzić nerwy lub przebić skórę. Na powstałą ranę należy wtedy założyć opatrunek, a jeśli ręka jest zimna i blada – w trybie natychmiastowym dostarczyć chorego do lekarza.
Złamanie kości nadgarstka z przemieszczeniem
Złamanie kości nadgarstka połączone z przemieszczeniem wymaga pilnej interwencji chirurgicznej. Prawidłowe udzielenie pierwszej pomocy i czas, w jakim chory znajdzie się u lekarza, mają wtedy zasadnicze znaczenie, ponieważ nastawienie złamania, w sytuacji kiedy doszło do powstania bardzo dużego obrzęku albo krwiaka, jest utrudnione.
W niektórych przypadkach wystarczy nastawienie odłamów w znieczuleniu miejscowym, ale w części złamań niezbędne jest przeprowadzenie dużego zabiegu chirurgicznego z zespoleniem fragmentów kostnych.
