Problemy z tarczycą w ciąży są dość powszechnym problemem. Jednak częściej dochodzi do niedoboru hormonów niż do nadczynności tarczycy. Nieraz ciąża st nowi bodziec spustowy dla chorób tarczycy, szczególnie na podłożu autoimmunologicznym. Nadczynność tarczycy dotyka do 0,5% kobiet w ciąży. Oznacza, że tarczyca produkuje zbyt dużo hormonów. W ciąży główną przyczyną nadczynności jest choroba Gravesa i Basedowa, czyli choroba autoimmunologiczna, kiedy organizm kobiety zaczyna produkować przeciwciała przeciwko własnym komórkom tarczycowym i stymuluje ją do produkcji hormonów.
Jakie są przyczyny nadczynności tarczycy w ciąży?
Nadczynność tarczycy w ciąży może mieć wiele przyczyn. Najczęstsza jest choroba Gravesa i Basedowa. Do innych przyczyn zalicza się guzki autonomiczne bądź wole guzkowe nadczynne. Należy też pamiętać o tym, że w ciąży dochodzi do produkcji hormonu, jakim jest gonadotropina łożyskowa (hCG). Jego największe stężenie stwierdza się pod koniec pierwszego trymestru ciąży i to właśnie on jest wykrywany testami ciążowymi. Ma on jednak właściwość pobudzania tarczycy do produkcji hormonów. Tym samym spada poziom hormonu przysadkowego (tyreotropiny – TSH) pobudzającej fizjologicznie pracę tarczycy, co ma odzwierciedlenie w badaniach laboratoryjnych. Najczęściej jest to przejściowa nadczynność nieprowadząca do żadnych powikłań, ustępująca wraz ze spadkiem poziomu hCG na początku drugiego trymestru. Czasami może jednak przyczynić się do wywołania niepowściągliwych wymiotów u ciężarnej.
Objawy nadczynności tarczycy w ciąży
Jeśli u kobiety rozwija się nadczynność tarczycy w okresie planowania ciąży, objawy mogą być typowe dla nadczynności. W ciąży trochę trudniej jest ją rozpoznać, ponieważ objawy, takie jak: osłabienie, nadmierne pobudzenie nerwowe, nietolerancja ciepła czy nadmierna potliwość, mogą występować u zdrowych kobiet. Bardziej charakterystycznym objawem jest tachykardia, czyli przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę, spadek masy ciała, a także brak oczekiwanego przyrostu masy ciała. Bardzo często u kobiet z nasilonymi, niepowściągliwymi wymiotami ciężarnych powinno się skontrolować poziom TSH, gdyż nieraz nadczynność tarczycy zwiększa dolegliwości w postaci wymiotów.
Czy nadczynność tarczycy w ciąży jest niebezpieczna?
Nadczynność tarczycy stanowi dość duże zagrożenie zarówno dla dziecka, jak i matki. Nieleczona nadczynność tarczycy w ciąży może doprowadzić do pojawienia się nadciśnienia w ciąży, a w konsekwencji nawet do wystąpienia stanu przedrzucawkowego i rzucawki.
U płodu nadczynność tarczycy przyczynia się do zaburzeń wzrastania. Należy pamiętać, że nadczynność tarczycy powinna być leczona przy ścisłej współpracy endokrynologa i ginekologa. Zarówno hormony tarczycy, jak i leki hamujące pracę tarczycy mogą przenikać do płodu, prowadząc do rozwoju nadczynności lub niedoczynności tarczycy w okresie noworodkowym.
Rozpoznanie nadczynności tarczycy w ciąży
Planując ciążę, kobieta powinna sprawdzić poziom TSH we krwi, by wykluczyć jakiekolwiek zaburzenia. Szczególnie dotyczy to kobiet z rozpoznaną chorobą tarczycy, objawami wskazującymi na chorobę tarczycy, wywiadem rodzinnym w kierunku chorób tarczycy czy innymi chorobami na podłożu autoimmunologicznym.
Bardzo ważne jest również oznaczenie poziomu hormonów tarczycy u kobiet z problemami z zajściem w ciążę czy w przypadku poronień w wywiadzie. Decyzja o zajściu w ciążę powinna być bowiem przesunięta w czasie, jeśli nadczynność tarczycy została rozpoznana. Są metody leczenia, które można zastosować pod warunkiem odłożenia zajścia w ciążę o np. 6 miesięcy.
Badanie w kierunku nadczynności tarczycy obejmuje sprawdzenie poziomu TSH i hormonów tarczycy. Początkowo sprawdza się wyłącznie TSH. Przy wyniku nieprawidłowym oznacza się również poziom wolnych hormonów tarczycy (fT3 i fT4). W ciąży można również wykonać badania dodatkowe w postaci badania ultrasonograficznego (USG), oznaczenia we krwi obecności przeciwciał przeciwtarczycowych, a także wykonanie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej przy stwierdzeniu w USG zmian ogniskowych tarczycy.
Leczenie nadczynności tarczycy w ciąży
Sposób leczenia nadczynności tarczycy uzależniony jest od nasilenia objawów i bezpośredniej przyczyny. Jeśli ma się do czynienia wyłącznie z tyreotoksykozą (zbyt wysokim poziomem hormonów tarczycy) indukowaną ciążą, należy pamiętać, że zazwyczaj ustępuje samoistnie po pierwszym trymestrze. Gdy jednak objawy są bardzo nasilone, należy rozważyć leczenie tyreostatykami, czyli lekami hamującymi pracę tarczycy. Choroba Gravesa i Basedowa wymaga leczenia. Stosuje się tyreostatyki w najmniejszej skutecznej dawce. W ciąży nie wolno stosować terapii jodem. Jest ona możliwa przed zajściem w ciążę, na pół roku przed staraniem się o dziecko. Po porodzie kobieta zawsze powinna poinformować pediatrę o historii choroby tarczycy w ciąży, by podjął on decyzję o dodatkowym nadzorowaniu poziomu TSH u noworodka.
