Nadczynność tarczycy jest chorobą, wskutek której organizm produkuje zbyt dużą ilość hormonów: tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3). Efektem nadmiernej produkcji jest tyreotoksykoza. Jak się okazuje, w większości na tę chorobę zapadają kobiety.
Tyreotoksykoza (nadmiar hormonów tarczycy) nazywana jest też hipertyreozą. Objawy nadczynności tarczycy są nieprzyjemne, a powikłania bardzo poważne. Najgroźniejszym z nich jest właśnie przełom tarczycowy. Nadczynność tarczycy może przyjmować formę jawną lub ukrytą. W przypadku tej pierwszej, prezentuje się z szerokim wachlarzem bardzo charakterystycznych objawów. Natomiast nadczynność tarczycy utajona wyróżnia się małym nadmiarem hormonów, czego efektem jest brak znaczących symptomów. Wśród najbardziej charakterystycznych oznak znajdują się kołatanie serca, utrzymujące się uczucie gorąca czy drżenie rąk. Ważne jest, aby pamiętać, że nie wszystkie objawy występują u każdego pacjenta w tej samej konfiguracji.
Nadczynność tarczycy – przyczyny
Hormony znajdujące się w tarczycy są związkami jodu, dlatego do prawidłowego funkcjonowania organ potrzebuje odpowiedniej ilości tego pierwiastka. Nadmiar dostarczanego jodu może indukować nadczynność tarczycy. Lekarze zalecają regularne uzupełnianie tego składnika, ale w małych ilościach.
Nadczynność tarczycy może być spowodowana zwiększonym wydzielaniem hormonów przez tarczycę wynikające ze zmian chorobowych w obrębie gruczołu, ale także pobudzaniem tarczycy do produkcji hormonów przez inny narząd np. przysadkę. Specjaliści dzielą więc chorobę na postać pierwotną i wtórną. Jak się okazuje, przyczyny nadczynności tarczycy są związane z wiekiem, predyspozycjami genetycznymi oraz zaopatrzeniem w jod.
Zobacz także: Badanie fT4 i fT3 – normy hormonów tarczycy i odczytywanie wyników
Najczęstszą przyczyną pierwotnej nadczynności tarczycy (przy prawidłowej podaży jodu) jest choroba Gravesa-Basedowa spowodowana powstaniem specyficznych przeciwciał, które pobudzają tarczycę. Inne istotne przyczyny to guzki autonomiczne (zwłaszcza na obszarach, gdzie występuje niedobór jodu), zapalenia tarczycy, ciąża czy niektóre leki (np. amiodaron). Nadczynność tarczycy wtórna powstaje wskutek nadmiernego produkowania hormonu tyreotropowego (TSH). Najczęściej jest to efekt pojawienia się gruczolaka przysadki.
Objawy nadczynności tarczycy
Objawy nadczynności tarczycy, tak jak i w wypadku przyczyn, zależą od postaci choroby. Utajona daje bardzo słabo zauważalne sygnały. Natomiast przy ujawnionej są one widoczne i charakterystyczne.
Najbardziej rozpoznawalnymi oznakami nadczynności tarczycy są nadwrażliwość na ciepło, drażliwość, duża potliwość, nerwowość, duszność, drżenie palców oraz kołatanie serca. Dla nadczynności tarczycy charakterystyczne jest osłabienie mięśni, zaburzenia trawienne (w tym biegunka i zwiększenie apetytu), utrata masy ciała oraz osłabienie kondycji włosów i paznokci.
U kobiet mogą pojawić się nieregularne miesiączki. Przy nadczynności tarczycy są one mało obfite albo zanikają. Żeby dowiedzieć się, co jest ich przyczyną, należy wybrać się na badania do ginekologa.
Jak leczyć nadczynność tarczycy?
Lekarz powinien wykonać dokładne badania sprawdzające poziom hormonów, przeciwciał oraz przeprowadzić diagnostykę obrazową za pomocą USG. Czasami konieczne może się okazać wykonanie biopsji tarczycy. Dopiero po wykazaniu nieprawidłowego wyglądu organu lub stężenia hormonów przystępuje się do leczenia. Wybór sposobu postępowania zależy od stopnia nadczynności i przyczyny choroby.
Podstawą w leczeniu nadczynności tarczycy są leki przeciwtarczycowe, mające za zadanie spowolnienie syntezy hormonów. Inna formą jest jod promieniotwórczy. Zastosowanie tej formy leczenia wiąże się z uszkodzenie komórek tarczycy, przez co nie są już produkowane hormony.
Kolejnym rozwiązaniem jest zabieg chirurgiczny. W jego wyniku zostaje wycięta część bądź cała tarczyca. Jest on stosowany przy nowotworze, w innych wypadkach traktuje się go jako alternatywę dla pozostałych sposobów leczenia. Wspomagająco stosuje się również glikokortykosteroidy i beta-blokery. W chorobie Gravesa-Basedowa oprócz wyrównania gospodarki hormonalnej ważne jest leczenie objawów pozatarczycowych, takich jak orbitopatia, dermatopatia i akropachia.
Zobacz także: Nadczynność tarczycy – dieta
Pacjent powinien mieć zapewnioną ciszę, spokój oraz wystrzegać się sytuacji stresogennych. Dodatkowo lekarze zalecają odpowiednią dietę, która zawiera w sobie dużo owoców, warzyw, produktów mlecznych i mięsa bardzo dobrej jakości. Ponadto osoby chorujące na nadczynność tarczycy powinny zrezygnować z brukselki, soi, kapusty, orzechów, ostrych przypraw czy kasz gruboziarnistych. Jednak każdą zmianę w żywieniu chory powinien najpierw skonsultować z lekarzem.
Nadczynność tarczycy w ciąży
Kobiety w ciąży i chorujące na nadczynność tarczycy powinny być pod stałą kontrolą lekarza. Nieleczona choroba może doprowadzić nawet do poronienia, przedwczesnego porodu czy przełomu tarczycowego podczas rozwiązania.
Diagnoza jest nieco trudniejsza, a to ze względu na pokrywające się objawy nadczynności tarczycy i ciąży. Jak się okazuje, sam stan kobiety może doprowadzić do indukcji nadczynności tarczycy, a to wskutek wchodzenia w interakcję hormonu hCG z receptorem dla TSH. W wyniku tego tarczyca jest pobudzana do nadmiernej pracy. Leczenie farmakologiczne jest ograniczone w czasie ciąży ze względu na bezpieczeństwo płodu.
