TSH, czyli hormon tyreotropowy to hormon produkowany przez przysadkę mózgową. Stymuluje on tarczycę do produkcji i wydzielenia hormonów tarczycy, czyli trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Jeśli w organizmie jest za mało hormonów tarczycy, jest to sygnał dla przysadki mózgowej, by uwolnić TSH i zwiększyć jego produkcję. Jeśli hormonów tarczycy jest już za dużo, TSH będzie niskie.
Kiedy powinno się wykonać badanie poziomu TSH?
Norma dla TSH wynosi 0,23–4,0 µU/ml. Górna granica normy jest zdecydowanie niższa dla kobiet planujących ciążę i ciężarnych. W pierwszym trymestrze TSH nie powinno przekraczać 2,5, natomiast później górną granicą normy jest zazwyczaj 3. Jest to badanie wykonywane rutynowo u kobiet planujących ciążę i w ciąży, ale również jest zlecane, kiedy lekarz podejrzewa jakąkolwiek patologię tarczycy. Objawy wskazujące na nadczynność tarczycy (i najczęściej towarzyszące mu niskie TSH) to: przyspieszenie akcji serca, spadek masy ciała, nietolerancja ciepła i wysiłku, nadmierna potliwość, drżenia rąk, nadmierne pobudzenie.
Niskie TSH może wystąpić po zabiegu usunięcia tarczycy jako wyznacznik niedostatecznej suplementacji hormonami tarczycy.
Niskie TSH – przyczyny
Najczęstszą przyczyną niskiego TSH jest choroba Gravesa i Basedowa. Jest to autoimmunologiczna choroba polegająca na obecności przeciwciał przeciwko receptorom dla TSH zlokalizowanym w tarczycy. Przeciwciała te łączą się z receptorami dla TSH i działają jak normalny hormon przysadkowy. Stymulują więc nadmiernie tarczycę do produkcji hormonów, a tym samym przyhamowują przysadkę mózgową i ograniczają wydzielanie przez nią TSH.
Inną rzadszą chorobą tarczycy powodującą niski poziom TSH są wole guzowate toksyczne. Nadczynność tarczycy wynika tu z nadmiernego rozrostu tego gruczołu. Najczęstszą przyczyną tej choroby są niedobory jodu (obecnie już rzadko spotykane), jednak była to dość częsta jednostka chorobowa około 30 lat temu.
Rzadsze przyczyny niskiego TSH jest guz przysadki mózgowej i tkanek otaczających przysadkę mózgową, powodujący ucisk na tę strukturę i zaburzający wydzielanie TSH. Innym schorzeniem o podobnym patomechanizmie jest zespół Sheehana, czyli martwica przysadki mózgowej spowodowana jej niedokrwieniem po porodzie powikłanym dużą utratą krwi.
Nadczynność tarczycy – najczęstsza przyczyna niskiego TSH
Nadczynność tarczycy to stan, w którym tarczyca produkuje za dużo hormonów w stosunku do aktualnych potrzeb organizmu. Nadczynność tarczycy bardzo rzadko diagnozowana jest u dzieci. Schorzenia tarczycy najczęściej dotyczą kobiet.
Objawy sugerujące nadczynność tarczycy:
- uczucie gorąca,
- pobudzenie, wewnętrzny niepokój,
- wzrost apetytu a przy tym spadek wagi,
- biegunka,
- przyspieszenie akcji serca,
- spadek siły mięśniowej,
- wypadanie włosów,
- drżenia rąk,
- nadmierna potliwość,
- u kobiet zaburzenia miesiączkowania i problemy z zajściem w ciążę,
- objawy oczne: wytrzeszcz, obrzęk i zaczerwienienie powiek lub spojówek (objawy typowe dla choroby Gravesa i Basedowa).
Niskie TSH – badanie pozwalające postawić diagnozę
Niezbędnym badaniem diagnostycznym nadczynności tarczycy jest oznaczenie poziomu TSH. Pełny panel diagnostyczny tarczycy nie opiera się tylko na badaniu TSH. Wykonuje się również badanie poziomu wolnych hormonów tarczycy (fT3 i fT4) we krwi, badanie obecności przeciwciał przeciwko receptorowi dla TSH (również z krwi) i badanie ultrasonograficzne (USG) tarczycy.
Najczęściej jednak przy wystąpieniu objawów lekarz rodzinny zleca podstawowe badanie – TSH. Nie ma bowiem takiej możliwości, by przy nadczynności tarczycy poziom TSH był prawidłowy. Wręcz przeciwnie – czasami może się okazać, że TSH jest tylko nieznacznie obniżone, czyli pojawia się tzw. subkliniczna nadczynność tarczycy, najczęściej niedająca wyraźnych objawów, ze względu na zachowanie hormonów tarczycy w normie.
W nadczynności tarczycy mamy do czynienia z niskim TSH, a także z podwyższonym poziomem fT3 i fT4 w surowicy.
Jak uchronić się przed wystąpieniem nadczynności tarczycy?
Niestety najczęstsza postać nadczynności tarczycy to choroba Gravesa i Basedowa, czyli choroba o podłożu immunologicznym. Uwarunkowana jest genetycznie, wobec tego nie mamy wpływu na jej wystąpienie. Ważne jest, by w rodzinach obciążonych wywiadem chorób tarczycy i chorób autoimmunologicznych dokonywać regularnego badania poziomu hormonów tarczycy w celu szybkiego wykrycia zaburzeń i zapobiegania rozwojowi choroby, a tym samym powikłaniom.
