Tarczyca jest nieparzystym gruczołem dokrewnym zwanym także gruczołem tarczowym. Produkuje trzy hormony silnie wpływające na metabolizm i gospodarkę wapniowo-fosforową organizmu. Ma stosunkowo duże rozmiary, jest silnie ukrwiona i unerwiona. Objawy chorób tarczycy są mało charakterystyczne, zwłaszcza we wczesnej fazie rozwoju.
Tarczyca – budowa i działanie
Tarczyca położona jest w przednio-dolnej części szyi. Od góry tarczyca graniczy z elementami krtani, zaś od dołu sąsiaduje z chrząstkami tchawicy. Zbudowana jest z dwóch płatów oraz łączącej ich cieśni. Jej normalna waga wynosi od 30 do 60 g i naturalnie powiększa się w czasie ciąży. Rozmiary tarczycy ulegają mniejszym zmianom także w zależności od cyklu miesiączkowego.
Tarczycę unerwia 5 nerwów (współczulne i przywspółczulne), za unaczynienie odpowiedzialne są tętnice tarczowe górne oraz dolne, a w niektórych przypadkach (około 10% populacji) także tętnica tarczowa najniższa. Odpływ krwi żylnej następuje za sprawą żyły tarczowej górnej, żyły tarczowej dolnej oraz żyły tarczowej najniższej. Praca tarczycy jest kontrolowana przez podwzgórze oraz przysadkę mózgową.
Hormony produkowane przez tarczycę: tyroksyna (T4), trójjodotyronina (T3), działają na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego z kontrolującym je układem narządów. Polega to na tym, że wydzielanie hormonów tarczycy wpływa na zmniejszenie produkcji hormonu tyreotropowego (TSH) w przysadce, a zmniejszające się wydzielanie TSH wpływa na spadek poziomu hormonów tarczycy. Ten mechanizm utrzymuje hormony na właściwym poziomie. Jeśli zawodzi, mamy do czynienia z zaburzoną pracą tarczycy i nierzadko poważnymi konsekwencjami dla zdrowia.
Trzeci hormon produkowany przez tarczycę, czyli kalcytoina, ma marginalny wpływ na gospodarkę hormonalną, za to w znacznym stopniu oddziałuje na wspomnianą gospodarkę wapniowo-fosforową.
Tarczyca – objawy chorób
Chora tarczyca ujawnia się późno, a symptomy zaburzonej pracy tego gruczołu są często mylone ze skutkiem prowadzonego trybu życia. Ze względu na rozległe działanie hormonów objawy chorób tarczycy są mało charakterystyczne.
Jak wskazują endokrynolodzy, osoby podejrzewające chorą tarczycę wskazują na następujące objawy: łysienie, wzrost masy ciała, uczucie przewlekłego zmęczenia oraz zaparcia. Praktyka lekarska pokazuje jednak, że tego typu objawy bardzo rzadko mają związek z tarczycą i zazwyczaj tylko co dziesiąta osoba poprawnie diagnozuje swoje dolegliwości.
Objawy chorób tarczycy są zależne od rodzaju zaburzeń. O wizycie u lekarza celem badania tarczycy może nas przekonać:
- trudność w połykaniu,
- silny ucisk w okolicach szyi,
- nadpobudliwość,
- spadek masy ciała,
- szybka akcja serca,
- osłabienie mięśniowe,
- częste biegunki,
- pieczenie gałek ocznych,
- wytrzeszcz,
- zaburzenia widzenia,
- wysuszenie skóry (zwłaszcza na łokciach i kolanach),
- wzrost masy ciała (często bez zwiększenia tkanki tłuszczowej),
- objawy depresji,
- zaparcia,
- niepłodność,
- objawy niewydolności krążenia,
- zwolnienie rytmu serca.
Jak podkreślają lekarze, objawów może być zdecydowanie więcej, dlatego należy zachować czujność i w razie wystąpienia powyższych lub innych niepokojących symptomów udać się do lekarza.
Tarczyca – badanie
Ze względu na olbrzymią ilość symptomów zaburzeń tarczycy spowodowaną innymi przyczynami, należy przeprowadzić dokładne badania mające na celu zdiagnozowanie objawów. Po konsultacji i wywiadzie lekarskim, jednym z pierwszych badań, jakie należy wykonać, jest badanie TSH, które jest najbardziej czułym oznaczeniem w przypadku rozpoznania zaburzeń pracy tarczycy.
Kolejnym, równie częstym badaniem jest ultrasonografia (USG) tarczycy. Dzięki ultrasonografowi można dowiedzieć się, jakiej wielkości jest tarczyca oraz jaki jest jej miąższ. To jednak nie koniec informacji, jakie daje lekarzom badanie USG tarczycy. Za jego sprawą można dowiedzieć się, jak gruczoł zachowuje się pod wpływem wytwarzanych przez aparaturę ultradźwięków. Jest to najczęściej podstawa do określenia zaburzeń.
W przypadku USG tarczycy stosuje się często biopsję. Polega na nakłuciu badanego miejsca cienką igłą i pobraniu fragmentu gruczołu do analizy. Sam zabieg jest bezbolesny, choć nie należy do najprzyjemniejszych.
Zobacz także: Biopsja tarczycy – jak wygląda i czy boli?
W marginalnych przypadkach zalecane jest także zbadanie przeciwciał przeciwtarczycowych (aTPO – peroksydaza tarczycowa), a także przeciwciał przeciwko receptorowi TSH (TRAb).
Tarczyca – choroby
Choroby tarczycy mają kilka podłoży. Wśród nich wyróżnia się nadmierną lub niedostateczną produkcję hormonów tarczycy, powiększenie gruczołu, obecność tkanek nieprawidłowych w jego budowie bądź zapalenie. Wymienione nieprawidłowości mogą współwystępować ze sobą, dlatego konieczne jest dokładne badanie. Endokrynolodzy najczęściej wymieniają:
- nadczynność tarczycy,
- niedoczynność tarczycy,
- guzy tarczycy (wole guzkowe, wole miąższowe, wole zamostkowe, wole proste),
- zapalenia tarczycy,
- powiększenie tarczycy.
