Układ rozrodczy, zarówno kobiet, jak i mężczyzn, funkcjonuje w celu zapewnienia ciągłości gatunku. Odbywa się to dzięki wytwarzaniu gamet. Za regulację pracy układu rozrodczego żeńskiego odpowiadają hormony, wydzielane u kobiet w sposób cykliczny. U kręgowców (w tym u ludzi) układ rozrodczy często łączy się z moczowym, tworząc układ moczowo-płciowy.
Układ rozrodczy żeński – budowa i funkcje
Rolą żeńskiego układu rozrodczego jest doprowadzenie do cyklicznego dojrzewania komórek jajowych, a także ich uwalniania, co odbywa się w cyklach miesięcznych. Przeciętny cykl miesięczny kobiety trwa 28–35 dni, jednakże czas ten może ulec wydłużeniu przez takie czynniki jak stres, choroba czy przyjmowanie niektórych leków. Jeśli uwolniona komórka jajowa zostanie zapłodniona, układ rozrodczy kobiety ma za zadanie odżywiać i chronić zarodek, a z czasem płód, umożliwiając mu prawidłowy rozwój w łonie matki. To, co odróżnia kobiecy układ od męskiego, to obecność pełnej puli komórek jajowych już od urodzenia. W trakcie życia osobniczego nowe komórki jajowe nie są produkowane.
W skład kobiecego układu rozrodczego wchodzą jajniki, jajowody, macica, pochwa, błona śluzowa, wzgórek łonowy, srom, łechtaczka, wargi sromowe (większe i mniejsze) oraz gruczoły przedsionkowe, inaczej Bartoliniego.
Zobacz film i dowiedz się jak jest zbudowany kobiecy układ rozrodczy:
- Jajniki są parzystymi gonadami płciowymi, a w ich przekroju uwidocznione są dwie warstwy – zewnętrzna i wewnętrzna. Zewnętrzna bogata jest w pęcherzyki jajnikowe, natomiast wewnętrzna posiada liczne naczynia krwionośne. Jajniki produkują hormony o nazwie estrogeny, których działanie reguluje cykl miesięczny kobiety, moduluje libido i wpływa na wykształcenie cech żeńskich. Przeciętny cykl miesięczny trwa 28 dni, a w jego trakcie dochodzi do dojrzewania i pęknięcia jednego pęcherzyka jajnikowego (w lewym lub prawym jajniku). Uwolniona komórka jajowa trafia do jajowodu i jest gotowa na zapłodnienie przez plemnik.
- Jajowody to mierzące od 10 do 12 centymetrów przewody, które otaczają jajnik i dzięki możliwościom ruchu specjalnych strzępek wychwytują oocyt.
- Macica ma kształt gruszki, a zbudowana jest z szyjki i trzonu. Od dołu połączona jest z pochwą, natomiast z jej obu stron uchodzą parzyste jajowody. W macicy zachodzą procesy utrzymania i odżywiania zarodka, a następnie płodu. Struktura ta jest bogato wyposażona w receptory, które po pobudzeniu wywołują akcję porodową.
- Błona śluzowa (czasem nazywana też endometrium) podlega ciągłym zmianom, pozostając pod stałą kontrolą hormonów płciowych. Dla zarodka tworzy podściółkę i z czasem przekształca się w łożysko. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, błona złuszcza się i jest usuwana podczas krwawienia miesięcznego.
- Pochwa jest kanałem rodnym oraz przewodem, do którego dostają się plemniki podczas stosunku seksualnego. Jej wielkość waha się w przedziale od 5 do 14 centymetrów.
- Srom stanowi zespół zewnętrznych narządów płciowych – łechtaczki, warg sromowych, wzgórka łonowego i gruczołów przedsionkowych.
Układ rozrodczy męski
Rolą męskiego układu rozrodczego jest wydzielanie tzw. hormonu męskości, czyli testosteronu oraz produkowanie plemników, zapewniając im właściwe warunki do dojrzewania. Do najważniejszych struktur budujących układ rozrodczy mężczyzn zalicza się prącie, jądra i przewody wyprowadzające.
Jak zbudowany jest męski układ rozrodczy? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
- Prącie to narząd kopulacyjny spełniającym także funkcję wyprowadzania moczu z moczowodu. W przekroju poprzecznym prącia znajdują się ciała jamiste. W chwili wzwodu wypełniają się krwią.
- Jądra to parzyste gonady zlokalizowane w mosznie. Ich położenie zapewnia im optymalne warunki temperatury – około 3℃ niższej niż normalna temperatura ciała. Jądra budują miąższ, na który składają się płaciki. Ich ściany wyposażone są w komórki płciowe, zarówno te dojrzałe, jak i niedojrzałe. We wnętrzu jądra zlokalizować można również komórki Sertolego, które odżywiają przyszłe plemniki.
- Nasieniowody, czyli przewody wyprowadzające, liczą około 50 centymetrów długości i ciągną się od najądrzy do pęcherzyka nasiennego.
Jak dbać o układ rozrodczy?
Higiena układu rozrodczego jest bardzo ważna i nie ogranicza się jedynie do codziennych kąpieli miejsc intymnych, stosowaniu jednego ręcznika i regularnej zmiany bielizny. Należy również pamiętać o noszeniu nieuciskających ubrań czy unikaniu siadania na deskach klozetowych w miejscach publicznych, bez ich wcześniejszej dezynfekcji np. Specjalnymi chusteczkami, które można kupić w większości drogerii. Pozwoli to na zmniejszenie ryzyka pojawienia się infekcji grzybiczych i bakteryjnych. Mężczyźni powinni pamiętać o tym, aby nie kłaść laptopa w okolice miejsc intymnych ze względu na temperaturę rozgrzanego sprzętu. Tak silne nagrzanie okolic krocza przyczynia się do zaburzenia produkcji plemników. Kobiety z kolei nie mogą zapominać o regularnych wizytach u lekarza ginekologa i badaniach cytologicznych.
